Porębski, Smutna kronika
Z Pamięci konspiratorów krakowskiego Kedywu AK
Ale od wiosny 1943 r. nad krakowskimi Szarymi Szeregami zawiały czarne chmury. Bo wydarzenia przebiegały następująco:
Spis treści |
[Aresztowania w 1943 roku]
6.V. - w Warszawie aresztowano naczelnika Szarych Szeregów „J. Nowaka”, „J. Krzemienia”, „Szarego”.
30.VI - w Warszawie aresztowany komendant główny AK „Grot"
4.VII - k. Gibraltaru zginął wódz naczelny gen. W. Sikorski
wrzesień - aresztowany pchor. „Szulce"
wrzesień - aresztowany „Kadek", „Szatan” i „Żelazny"
wrzesień - w następstwie strzelaniny na Krzemionkach przy rozbrajania oficera niemieckiego, Gestapo aresztowało „Lasotę", „Mściwoja", „Sulibora” i Feliksa Woźniczkę „NN"
21.X - publiczna egzekucja przy ul. Wąsowicza
22.X - publiczna egzekucja przy ul. Mazowieckiej
28.X - na liście 30 skazanych na karę śmierci byli harcerze: Baraniuk Franciszek i Jaguś Arkadiusz, Szczurek Władysław 29.X - publiczna egzekucja przy ul. Szerokiej, w której m.in. zginęli harcerze
14.XI - aresztowanie przy ul. Kalwaryjskiej „Pikusia" i "Przepiórki”
16.XI - aresztowany na ul. Dietla Mieczysław Barycz pchor.”Lis” „Jacek" zginął, zakatowany w śledztwie przez gestapowca Koernera
19.XI - aresztowana „Alina” - Halina Dziedzic, wysłana w czerwcu do obozu Ravensbruck i tam zmarła mając 16 lat
23.XI - na liście 30 skazanych na karę śmierci byli harcerze: Czarny Zdzisław, Drapich Marian, Grochal Tadeusz, Niżnik Marian, Niżnik Władysław, Skwarczowski Władysław, Świstak Zbigniew
10.XII - aresztowanie „Telimeny”, która 17.XII skazana na karę śmierci, w czerwcu została wywieziona do obozu w Ravensbruck – przeżyła
11.XII - na liście 50 skazanych na karę śmierci byli harcerze: Jaguś Wiesław i Niziński Andrzej
18.XII - na liście 50 skazanych na karę śmierci byli harcerze: Hardzik Marian i Kraus Jerzy
[Aresztowania w 1944 roku]
29.I - na liście 83 skazanych na karę śmierci byli harcerze: Latowiecki Ludwik, Latowiecki Władysław, Seidler Aleksander i Seidler Karol
21.II - w obozie koncentracyjnym w Gross-Rosen zginął Florian Marciniak
marzec - po nieudanym zamachu aa konfidenta J. zostali aresztowani „Nik" i „Tad"
24.III - aresztowanie komendanta okręgu AK płk. dypl. „Lutego" i jego oficerów
6.IV - na liście 112 skazanych na karę śmierci byli harcerze: Bień Zdzisław, Dąbrowski Tadeusz, Gaweł Antoni, Gąsior Józef, Kielski Jerzy, Kielski Tadeusz, Stachura Mieczysław, Świstak Józef
maj - aresztowanie Wilkoszów z drogerii przy ul. Karmelickiej, gdzie mieścił się, magazyn broni i rusznikarnia
4.V - w lokalu przy ul. Długiej 6 zostali aresztowani redaktorzy „Przeglądu Polskiego": „Broniec", „Kociołek", „Kotek" 8.V - na liście 40 skazanych na karę śmierci byli harcerze: Drapich Józef i Wytyśnik Stefan
8.V - w lokalu przy ul. Grzegórzeckiej 14 zostali aresztowani redaktorzy: „Akant", „Linus", „Moza", „Szarzyński" oraz komendant chorągwi „Jerzy”
15.V - nieudana akcja patrolu dywersyjnego na konfidenta przy ul. Floriańskiej. W odwrocie ginie postrzelony pchor. „Ada". Aresztowani pchor. „Brok", pchor. „Kulawiec”, pchor. „NN" (Doroczyński Konstanty)
15.V - na liście 44 skazanych na karę śmierci byli harcerze: Heil Edward, Kania Adam, Kozdraś Edward, Łasik Tadeusz, Szczerba Stanisław, Szewczyk Jerzy, Wilkosz Stanisław, Wirth Jerzy
27.V - publiczna egzekucja przy ul. Botanicznej, w której prawdopodobnie zginęli harcerze
28.V - na liście 65 skazanych na karę śmierci byli harcerze: Czarny Stanisław, Doroczyński Konstanty, Guzy Leszek, Henisz Wincenty, Karaś Stanisław, Kolanko Eugeniusz, Miakutin Aleksander, Sułek Władysław
24.VI - na liście .50 skazanych na karę śmierci byli: Wilkosz Jakub (ojciec) i Wilkosz Tadeusz (syn)
2/3.VII - wielkie aresztowania w Krakowie ok. 2000 osób. Z Szarych Szeregów aresztowano: mjr „Ryś", por. „Korczak", pchor. „Mirski", pchor. „Toporski", pchor. „Luśnia”
3.VII - aresztowano pchor.”Sorokę". Por. „Jastrzębiec" uniknął aresztowania, ale z jego mieszkania aresztowano „Bambę" oraz p. Łaskawską (żonę d-cy kompanii „Bartek")
7.VII - aresztowani bracia „Hetmański" i „Kresowiak"
6.VIII - Czarna Niedziela - aresztowania ok. 10 000 mężczyzn w Krakowie, akcja represyjna w następstwie wybuchu Powstania Warszawskiego. Aresztowany zostaje por. „Jastrzębiec" na fałszywych papierach. Zostaje później zwolniony.
[Losy żołnierzy Komapnii „Bartek”]
Kolejne aresztowania uderzały w kadrę „Bartka". Po lipcowych uwięzieniach dowódca kompanii ukrywał się. Wielu natychmiast zmieniło miejsca zamieszkania. Z obozu koncentracyjnego w Płaszowie dochodziły grypsy, ostrzegające o dalszych zagrożeniach ... Jak zwykle w takich wypadkach łączność „do góry” została zerwana, podczas gdy grupa żołnierzy „Bartka" prosiła o przerzucenie do partyzantki.
Sytuację starał się opanować pchor. „Szreniawa", który przejął dowodzenie nad plutonem „Felicja" i usiłował scementować pluton „Ewa". Pluton „Danuta" utracił już bezpowrotnie kontakt z kompanią. W ciągu lipca część zagrożonej młodzieży opuściła Kraków, część znalazła się w oddziałach partyzanckich.
*
Po reorganizacji kompania „Bartek" przedstawiała się następująco:
Kompania „Bartek” (jesień 1944 r.)
d-ca kompanii: por. „Jastrzębiec"
z-ca d-cy: ogniomistrz - pchor. „Karo"
Pluton „Danuta"
?
Pluton „Ewa”
d-ca plutonu: pchor. „Karo”
Pluton „Felicja”
d-ca plutonu: pchor. „Wiktor”
*
Stan uzbrojenia kompanii „Bartek" nie jest dokładnie znany, ale na pewno był słaby. Dla ilustracji można podać, że w drużynie „Szreniawy" na wyposażeniu własnym były dwa pistolety „Walter" i P-38, jeden kb niemiecki, jeden kb rosyjski ze skrzynią amunicji.
Kryjówki broni Szarych Szeregów, które udało się Niemcom zlikwidować, mieściły się:
- ul. Legionów 6 na strychu stajni,
- u Stefana Wytyśnika w piwnicy, a później w schowku poza budynkiem
- w liceum przy ul. Zamojskiego u Świstaków, skąd Gestapo zabrało dwa worki i jedną skrzynkę broni
- drogeria przy ul. Karmelickiej i magazyn w piwnicy przy ulicy Łobzowskiej p. Wilkoszów (magazyn broni i rusznikarnia)
- był jeszcze podobno jakiś magazyn przy ul. Wielopole.
Broń pochodziła z zakupów od Niemców, magazynów wojskowych w Bronowicach, pilnowanych przez współpracujących z konspiracją strażników przedsiębiorstwa „Nadzór Mienia „OBHUT", ze zrzutów kolejowych, wreszcie broń była zdobywana na Niemcach.
*
Kompania „Bartek" w całości nie wystąpiła podczas okupacji w żadnym działaniu. Plany użycia jej w ogólnym powstaniu narodowym, czy w akcji „Burza* nie zostały ujawnione. Wiadomo, że była przewidziana do ochrony sztabu Okręgu AK.
Poszczególnymi sekcjami (rzadziej drużynami) były wykonywane różne zadania, np.:
- obstawa lokali, w których odbywały się odprawy
- ubezpieczenia akcji, wykonywanych przez Kedyw
- akcje sabotażowe na kolei: sypanie piasku do maźnic wagonów towarowych, zrzucanie broni z transportów wojskowych, niszczenie benzyny w cysternach
- żmudne i długotrwałe prowadzenie obserwacji ruchu drogowego i kolejowego
- udział czynny w Małej Dywersji (malowanie napisów, gazowanie kin, rzucanie kwiatów z zarażonymi tyfusem wszami na maszerujące kolumny Wehrmachtu itp.)
- szkolenie na kursach Wielkiej Dywersji.
Niektóre zadania były zlecane indywidualnie, np. penetracja wywiadowcza w niemieckich miejscach pracy przez żołnierzy kompanii. Pchor. „Zbroja" był przygotowywany do akcji odbicia komendanta chorągwi „Jerzego”.
Jeszcze w dniach wkraczania Armii Czerwonej 17-18 stycznia 1945 r. żołnierze kompanii pchor. „Wiktor", pchor. „Światopełk", „Żegota" i inni brali udział w rozbrajaniu uciekających Niemców.
Udział żołnierzy Kompanii „Bartek” w oddziałach partyzanckich
w OP „Jędrusie", rej. sandomiersko-kielecki (11): „Czertwan", „Skalny", „Szreniawa", „Jemioła", „Socha", „Śliwa", „Krab", „Soplica", „Światopełk", „Roman", „Sowa"
w OP „Skała", „Grom", „Skok", rej. od Skalbmierza po Złoty Potok (7): „Jeż" , „Myśliński", „Piach", „Ryś", „Lach", „Orlot", „Tatar"
w OP „Pościg", „Odwet", „Błyskawica" w obsłudze radiostacji, rej. myślenicki (9): „Bolko", „Zbylut", „Jastrząb", „Dobko", „Zwinny", „Strzała", „Mietko", „Miś", „Słoneczny"
w OP w rej. Kazimierzy Wielkiej (5): „Jastrzębiec II”, „Osa”, „Pisklę", „Moskito", „Murzyn"
w OP w rej. Włoszczowy (1): „Zbyszko"
w OP w rej. Dębicy (1): „Kat"
w OP kpt. „Mąka" koło Skały (7): Tadeusz Borkowski, Tadeusz Broniewski, „Kazio", „Feluś", „Przemytnik", „Turek", „Zbroja”
w I brygadzie AL. (2): „Chan", „Ken".