Z Pamięci konspiratorów krakowskiego Kedywu AK

Do napisania pracy o Samodzielnym Batalionie Partyzanckim „Skała” skłoniła autora przede wszystkim chęć upamiętnienia działalności tego tak bardzo zasłużonego dla działań konspiracyjnych w rejonie Krakowa oddziału. Był on jedną z największych jednostek sformowanych w Okręgu Kraków i jednocześnie jedną z najaktywniejszych, o czym świadczy jego liczebność (w szczytowym okresie ponad pięciuset partyzantów) oraz spora liczba walk i potyczek stoczonych z oddziałami niemieckimi. Jako jedna z niewielu jednostek w kraju (z a Okręgu Kraków jako jedyna) SBP „Skała” wyruszył na pomoc powstańczej Warszawie i mimo że nie dotarł do celu swej wyprawy, to jednak po drodze (dokładnie niedaleko miejscowości Złoty Potok) stoczył największą i zarazem najchwalebniejszą bitwę w historii swoich działań.

Praca podzielona jest na trzy rozdziały. Pierwszy ma charakter niejako wprowadzający do głównego tematu, a mianowicie opisuje główne kierunki działalności ZWZ – AK w Okręgu Krakowskim. Sporo miejsca poświęcono tutaj akcji „Burza” oraz Kedywowi (Kierownictwu Dywersji), jako że były one nierozerwalnie związane z historią działań SBP „Skała”.

Drugi rozdział pracy opisuje proces tworzenia się SBP „Skała”, a także działalność czterech oddziałów partyzanckich, które w sierpniu 1944 r. stały się jego zalążkami. Były to: Oddział Partyzancki (OP) „Błyskawica”, OP „Grom”, OP „Skok” oraz OP „Huragan”. Każdemu z nich poświęcono jeden podrozdział, przedstawiając w nim jego genezę oraz dokonania bojowe. Piąty podrozdział z kolei szczegółowo opisuje przebieg koncentracji tych jednostek, na której stworzono z nich trzy kompanie połączone w nowo utworzoną jednostkę - SBP „Skała”.

Ostatni rozdział traktuje o historii działań konspiracyjnych Batalionu od momentu utworzenia w sierpniu 1944 r. aż do rozwiązania w styczniu 1945 r. Znajduje się tutaj opis wszystkich ważniejszych akcji dokonanych przez partyzantów Batalionu. Szczególnie sporo miejsca poświęcono marszowi na Warszawę oraz przeprowadzonej w trakcie jego trwania bitwie pod Złotym Potokiem z racji tego, że, o czym już wspomniano, była ona największą jaką przyszło stoczyć partyzantom „Skały”.

Podsumowaniem rozważań o Batalionie jest zakończenie, gdzie znajduje się także opis powojennych losów partyzantów, którzy nierzadko byli szykanowani przez władze komunistyczne, a także spis upamiętnionych miejsc pamięci i walk, związanych z działalnością Batalionu.

Praca o SBP „Skała” opiera się w dużej mierze na opublikowanych wspomnieniach byłych partyzantów oddziału. Wiele z nich znajduje się w pracach wydawanych przez środowisko byłych żołnierzy Batalionu nakładem Wydawnictwa „Skała”^[1]. Sporo relacji zawiera także dwuczęściowy zbiór wspomnień żołnierzy Armii Krajowej z Okręgu Krakowskiego pt. „Dynamit”^[2]. Wiele niepublikowanych nigdy wcześniej maszynopisów wspomnień autor odnalazł w Archiwum Muzeum Armii Krajowej w Krakowie. Tutaj szczególnie cenne okazały się wspomnienia dowódcy Batalionu mjr. Jana Pańczakiewicza. Niewątpliwie materiały z Muzeum wzbogaciły pracę i spowodowały, że opracowanie historii działań „Skały” mogło stać się jeszcze dokładniejsze. Uzupełnieniem materiałów źródłowych i wspomnieniowych stały się liczne prace książkowe oraz artykuły, w których temat działalności SBP „Skała” oraz czterech oddziałów partyzanckich, na których bazie został utworzony, był bardzo często podejmowany.

Opracowanie dziejów Batalionu nie mogłoby być jednak możliwe gdyby nie pomoc wielu osób, którzy dostarczyli autorowi sporo cennych relacji, wspomnień czy innych materiałów dotyczących „Skały”. Należy tutaj wymienić przede wszystkim łączniczkę tego oddziału, panią Dorotę Franaszkową – Girtler.

Równie wielkie podziękowania autor składa promotorowi tej pracy, dr hab. Janowi Rydlowi, prof. UJ, którego cenne rady i uwagi przyczyniły się do jeszcze lepszego opracowania dziejów oddziału.

Wdzięczność należy się także Muzeum Armii Krajowej w Krakowie, a w szczególności dwóm jego pracownicom pani Lilianie Kaczor i pani Marii Wiejaczce które pomogły udostępnić autorowi wiele niezwykle cennych relacji i opracowań dotyczących opisywanego oddziału.

Przypisy:

1. ↑ Wojenne i powojenne wspomnienia żołnierzy krakowskiego Kedywu i Samodzielnego Batalionu Partyzanckiego Skała, praca zbiorowa, Kraków 1991; Wojenne i powojenne wspomnienia żołnierzy krakowskiego „Kedywu” i Samodzielnego Batalionu Partyzanckiego „Skała” AK, część II, praca zbiorowa, Kraków 1993.
2. ↑ Dynamit. Z dziejów ruchu oporu w Polsce południowej, Kraków 1964; Dynamit. Z dziejów ruchu oporu w Polsce południowej, część druga, Kraków 1967.