Stanisław Piwowarski, Edward Kleszczyński
Z Pamięci konspiratorów krakowskiego Kedywu AK
Stanisław Piwowarski
Edward Kleszczyński PS. „Dzik”
4 VIII 1914 r. w Skrzeszowicach dołączył do pierwszego patrolu strzeleckiego Władysława Prażmowskiego „Beliny”, który po rajdzie wywiadowczym w okolice Słomnik, Miechowa, Książa Wielkiego i Jędrzejowa zatrzymał się w majątku, należącym do Bogusława Kleszczyńskiego i zarekwirował tam pięć koni z siodłami. Jako „Dzik” walczył w plutonie jazdy, który bardzo szybko przekształcił się w szwadron i dywizjon, wreszcie – jesienią 1915 r. – w 1 Pułk Ułanów Legionów Polskich. Służył w nim aż do lipca 1917 r. W 1916 r. awansował do stopnia porucznika. Po kryzysie przysięgowym, od lipca do listopada 1917 r. więziony był przez Austriaków w Przemyślu, następnie działał w Polskiej Organizacji Wojskowej. W październiku-listopadzie 1918 r. brał udział w akcji rozbrajania austriackiego wojska i żandarmerii. Od listopada tego roku służył w Wojsku Polskim. Był współtwórcą 11 Pułku Ułanów Legionowych (noszącego później imię marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego), dowodzonego początkowo przez mjra Mariusza Zaruskiego, bowiem przyprowadził do tego pułku zorganizowany przez siebie szwadron radomski, z którym do kwietnia 1919 r. działał pod Rawą Ruską. Pierwszym celem wyprawy dla całego uformowanego pułku stało się Wilno, do którego wkroczył on 19 IV t.r. W tym czasie por. Edward Kleszczyński był dowódcą I szwadronu i został kontuzjowany. Wkrótce Pułk wyruszył wgłąb Litwy, biorąc udział w walkach w okolicach Punie-Butremańce-Troki-Merecz. 19 VIII zajął Malinowszczyznę, 20 VIII – Głębokie. Od 1 do 14 IX toczył walki o linię Dźwiny, do 20 X przebywał na linii demarkacyjnej polsko-litewskiej. Od 15 V 1920 r. brał udział w walkach w rejonie Głębokiego, Przedbrodzia, Tyszek, Kowalszczyzny i Nowych Kruków. Następny etap walki pułku to front ukraiński, gdzie wyróżnił się w niekończących się walkach i potyczkach z 1 Konną Armią Siemiona Budionnego. Od 21 VI toczył walki pod Równem i nad Styrem, 1 VIII brał udział w bitwie pod Mikołajewem i pod Chotyniem, 2 VIII stoczył bój pod Beresteczkiem i Szurowicami, 13-14 VIII tpczył walki pod Chołujowem, 19 VIII był pod Artasowem, 22 VIII – pod Bóbrką, 5 IX – pod Czachrowem i w walce pod Chodorowem, 10 IX pułk zajął Rużdwiany, 21 IX – Jampol, 23 IX jest pod Nową Sieniawką i 18 X w Zinowiejcach. Następnie oddział ten przechodzi do miejscowości Tereszki, skąd w połowie czerwca 1921 r. zostaje przetransportowany do stałego garnizonu w Ciechanowie. W czasie walk pod Sieniawką Edward Kleszczyński, już jako rotmistrz, objął dowodzenie pułku, a następnie został awansowany do stopnia majora, ze starszeństwem od 1 VI 1919 r. Otrzymuje też Krzyż Walecznych (czterokrotnie) i Order Virtuti Militari V kl. (nr 3784). W 1921 r. Edward Kleszczyński przeszedł do rezerwy i od tej pory zajął się gospodarowaniem w swoim majątku Radziemice, zachował jednak żywą więź ze swymi dawnymi towarzyszami broni. W 1924 r. gościł u siebie marszałka Józefa Piłsudskiego, przybyłego na zjazd „Beliniaków” do Goszyc. 9 II 1932 r. zawarł związek małżeński z Ireną Mieroszewską, córką Henryka i Zofii z Chrząszczów. Gospodarował odtąd na Radziemicach i Czechach.
Już w 1923 r. bracia Kleszczyńscy: Edward – gospodarujący na Radziemicach, Józef – Jakubowicach i Stągniowicach i Bogusław – Skrzeszowicach i Polanowicach założyli spółkę hodowli i uprawy roślin, która walnie przyczyniła się do podniesienia rolnictwa w kilku powiatach województw kieleckiego i krakowskiego. Edward był szczególnie aktywny w organizacjach rolniczych, jako wieloletni prezes Izby Rolniczej w Krakowie i prezes Okręgowego Towarzystwa Rolniczego w Miechowie. Rozwijał również aktywność w dziedzinie idei wychowania fizycznego i przysposobienia wojskowego. Przez wiele lat był członkiem Powiatowego Komitetu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego oraz wchodził do władz Związku Strzeleckiego w Miechowie. Należał również do Towarzystwa Obrony Przeciwgazowej, a później Ligi Obrony Przeciwlotniczej i Przeciwgazowej. Uczestniczył w zbieraniu środków pieniężnych na rzecz dozbrojenia armii, jak Fundusz Obrony Narodowej, Fundusz Obrony Morskiej oraz w akcji na rzecz Pożyczki Obrony Przeciwlotniczej. Walnie przyczynił się do usypania w Racławicach w latach 1926-1934 kopca dla uczczenia zwycięskiej bitwy naczelnika Tadeusza Kościuszki z wojskiem rosyjskim 4 IV 1794 r. Związany z Bezpartyjnym Blokiem Współpracy z Rządem został wybrany w Okręgu nr 42 (Kraków powiat – Chrzanów – Oświęcim – Podgórze – Olkusz – Miechów) do Sejmu II kadencji (1928-1930) i III kadencji (1930-1935), a później do Senatu IV kadencji (1935-1940). W marcu 1928 r. przywódcy sanacyjni – Józef Piłsudski, Walery Sławek i Kazimierz Świtalski – rozważali kandydaturę Edwarda Kleszczyńskiego na stanowisko sekretarza Sejmu. W Sejmie II kadencji pracował w Komisji Administracyjnej, Reform Rolnych, Rolnej i pełnił funkcję zastępcy przewodniczącego Komisji Rolnej. Podczas posiedzeń izby wykazywał znaczną aktywność – w tym czasie był nawet przywołany dwukrotnie do porządku. Uczestniczył w dyskusjach: nad poprawkami Senatu do ustawy o nadzwyczajnych inwestycjach państwowych na posiedzeniu 6, z 31 I 1928 r., nad projektem ustawy o zmianie niektórych przepisów ustawy z 20 VI 1924 r. o uwłaszczeniu byłych czynszowników i długoletnich dzierżawców na obszarach województw wschodnich oraz nad wnioskiem ZPPS w sprawie nowelizacji wspomnianej ustawy na posiedzeniu 31, z 16 XI 1928 r., a także podczas trzeciego czytania ustawy o zmianie wspomnianej ustawy na posiedzeniu 35, z 5 XII 1928 r. Brał też udział w dyskusji nad sprawozdaniem preliminarza budżetowego Ministerstwa Rolnictwa na 1929/1930 r. na posiedzeniu 45, z 5 II 1929 r. i nad sprawozdaniem Nadzwyczajnej Komisji Sejmowej do zbadania polityki podkładowej Ministerstwa Komunikacji na posiedzeniu 79 z 18 II 1930 r. Podczas III kadencji był sprawozdawcą ustawy o budowie kolei Kraków-Miechów na posiedzeniu 30, z 9 X 1931 r. i sprawozdawcą Komisji Rolnej poprawek do przyjętego przez Sejm projektu ustawy o ułatwieniu spłaty uciążliwych zobowiązań przez gospodarstwa rolne na posiedzeniu 67, z 12 III 1932 r. oraz noweli do ustawy o badaniu zwierząt rzeźnych na posiedzeniu 96, z 15 III 1932 r. Jako senator IV kadencji z województwa krakowskiego był członkiem Komisji Komunikacyjnej, Gospodarczo-Skarbowej, Budżetowej. Wchodził w skład Koła Gospodarczego Posłów i Senatorów BBWR. Podczas sesji w 1936/1937 pełnił funkcję przewodniczącego Senackiej Komisji Rolnej. Kilkukrotnie też występował jako sprawozdawca Komisji Skarbowej oraz Rolnej, w sprawach między innymi budżetu Ministerstwa Rolnictwa i Spraw Rolnych na rok 1936/1937 na posiedzeniu 10, z 17 III 1936 r. W czasie kampanii wrześniowej 1939 r. był III zastępcą dowódcy Mazowieckiej Brygady Kawalerii. Brygada ta w składzie Armii „Modlin” toczyła walki opóźniające i odwrotowe pod Chorzelami, Przasnyszem, Pułtuskiem i Wyszkowem. W czasie odwrotu z linii Bugu 11 IX Brygada została zaatakowana pod Głęboczycą (na północny wschód od Mińska Mazowieckiego) i w trzydniowych walkach rozbita. Jej resztki skoncentrowały się w lasach w rejonie Wróblina (na północny zachód od Łukowa). Do 19 IX w odwrocie na południe oddziały te osiągnęły rejon Chełma. Następnego dnia przeszły do rejonu Grabowiec, gdzie weszły w skład Grupy Armii gen. dyw. Stefana Dąb-Biernackiego i uczestniczyły w natarciu na Krasnobród. 24 IX pod Suchowolą resztki Brygady zostały ostatecznie rozbite. Pojmany przez Niemców mjr Edward Kleszczyński zbiegł z niewoli i niebawem rozpoczął działalność konspiracyjną na terenie Krakowa i w powiecie miechowskim. Był jednym z pierwszych członków Służby Zwycięstwu Polski (organizowanej w Okręgu Krakowskim przez jego przyjaciela z 11 Pułku Ułanów Legionowych, płka dypl. Juliana Filipowicza „Poboga”), przekształconej z początkiem 1940 r. w Związek Walki Zbrojnej. Pozostał przy swoim pseudonimie – „Dzik”. Miał również drugi – “Miechowita”.
W jego majątku przebywał przez kilka tygodni wiosną i latem 1941 r. komendant Obszaru ZWZ nr IV, gen. bryg. Tadeusz Komorowski „Prawdzic”, późniejszy „Bór”. Pomoc i schronienie uzyskało prócz tego kilkadziesiąt różnych osób, często bezpośrednio ściganych przez władze okupacyjne. Sam „Dzik” był w okresie okupacji dwukrotnie więziony, między innymi na Montelupich w Krakowie. Od sierpnia 1942 r. pracował w ścisłym sztabie Inspektoratu Rejonowego Armii Krajowej Miechów, kryptonim „Miś”-„Maria”. Od końca lipca 1944 r. był dowódcą formowanej Krakowskiej Brygady Kawalerii Zmot. „Bank”. Jego zastępcą został niebawem mjr/ppłk Józef Bokota „Malina”, zaś szefem sztabu mjr/ppłk Adolf Skorwid „Dąb”. W składzie Brygady działały 8 Pułk Ułanów „Ul” (dowódcy: początkowo mjr/ppłk Józef Bokota „Malina”, następnie mjr Kazimierz Tomczak „Lubicz”) i 5 Pułk Strzelców Konnych „Pszczoła” (dowódca mjr/ppłk Jerzy Jasielski „Jawa”). Zbrojne oddziały tych jednostek wzięły udział w walkach o utworzenie, a później utrzymanie wolnej od sił okupanta Rzeczypospolitej Kazimiersko-Proszowskiej. Plan powstania powszechnego przewidywał użycie Brygady, dowodzonej przez mjra/ppłka „Dzika” w pierwszym uderzeniu sił powstańczych na krakowskie lotniska. Bojowy dorobek Brygady z okresu lipiec 1944 – styczeń 1945 wyraża się w kilkudziesięciu dobrze przygotowanych i przeprowadzonych akcjach. Po wkroczeniu Sowietów ppłk Edward Kleszczyński przedostał się do 1 Dywizji Pandcernej gen. Stanisława Maczka, a następnie służył w 1 Pułku Ułanów Krechowieckich II Korpusu Polskiego we Włoszech, a stamtąd po utworzeniu Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia udał się do Anglii, skąd w 1950 r. wyemigrował do Stanów Zjednoczonych Ameryki i osiedlił się w Nowym Jorku, gdzie pozostał do końca życia. Zmarł w tym mieście i został pochowany na cmentarzu weteranów polskich w Doylestown (amerykańskiej Częstochowie). Był znaną postacią emigracyjnego życia polskiego. Pełnił funkcję prezesa Ligi Niepodległości i członka prezydium Polskiej Rady Jedności w Stanach Zjednoczonych Ameryki. Działał w Kongresie Polonii Amerykańskiej. Wchodził w skład Stowarzyszenia Polskich Kombatantów w USA. Był członkiem Koła 11 Pułku Ułanów Legionowych w Londynie. Edward Kleszczyński owocnie współpracował z Instytutem Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku. Rada Naukowa Instytutu nadała mu w 1982 r. Honorowe Członkostwo tej placówki. Zapisał w swym testamencie należący do niego dom „Pod św. Janem Kapistranem” w Krakowie Uniwersytetowi Jagiellońskiemu, który od kilkunastu już lat wszedł w posiadanie tego spadku, zaś jego małżonka wydatnie dopomogła w ufundowaniu sztandaru Inspektoratu Rejonowego AK Miechów. Edward Kleszczyński odznaczony był m.in. Krzyżem Virtuti Militari V kl., Krzyżem Walecznych (czterokrotnie), Orderem Polonia Restituta V kl., Krzyżem Niepodległości, Medalem „Za udział w wojnie 1918-1921”, Odznaką 1 Brygady Legionów Polskich („Za Wierną Służbę”) i Krzyżem Armii Krajowej. Niestety, postać tego wspaniałego Polaka, walecznego żołnierza, wybitnego dowódcy, uznanego działacza i doskonałego rolnika jest dziś prawie całkiem zapomniana.