Sylwetki żołnierzy G
Z Pamięci konspiratorów krakowskiego Kedywu AK
Gallas Henryk, Ryszard ps. „Ryś”, „Zawoja”, „Krętacz”, „Hańcza”
Ur. 10.X.1920 r. w Lublinie. Wykształcenie-magister prawa. W 1938 r. uzyskał maturę we Lwowie.
W 1939 r. usiłował przejść na Węgry. Wyprawa skończyła się niepowodzeniem. W1940 r. przeszedł przez zieloną granicę na Sanie i udał się do Krakowa. W maju 1940 r. złożył przysięgę u „Turni-Bystrzańskiego” płk Franciszka Faixa, podjął służbę w sztabie Krakowskiego Inspektoratu na stanowisku szefa komórki legalizacyjnej, a następnie szefa wywiadu bojowego. Po wielkiej wsypie w Krakowie w październiku 1941 r. wraz z „Turnią-Bystrzańsklm" został przerzucony na teren okręgu Brzeskiego na Polesiu. Tu pełnił trudne i odpowiedzialne obowiązki adiutanta Komendy Okręgu oraz funkcję szefa przerzutów granicznych. Tu przyjął pseudonim „Zawoja”. Do stycznia 1943 r. realizował niebezpieczne zadania łączności Okręgu z Komendą Główną. Osobiście przekraczał 39 razy silnie strzeżoną przez okupanta granicę. Rozpracowany przez Gestapo w styczniu 1943 r. wrócił do Krakowa jako „Krętacz” do służby w Komendzie Okręgu AK Kraków. Jako szef biura legalizacyjnego tworzył całą sieć komórek, punktów dla Okręgu Krakowskiego i Podokręgu Rzeszowskiego. Jako „Hańcza” został komendantem VII obwodu Kedywu „Szerszeń” Kraków Południe przy „Wąsaczu" Stanisławie Więckowskim. Podlegały mu pierwsze OP Kedywu Krakowskiego „Błyskawica” i „Grom”. W dniu 14 lipca 1944 r. zorganizował skomplikowaną i brawurową ucieczkę płk Fran. Faixa „Turni-Bystrzyńskiego” z obozu w Oświęcimiu. W czerwcu 1944 został d-cą OP „Harnaś I” 3 pułku Strzelców Podhalańskich w Grupie Operacyjnej „Śląsk Cieszyński”. W skład oddziału weszli żołnierze Kedywu i różnych oddziałów dywersyjno-bojowych. Oddział istniał do 15.I.1945 r. W grudniu 1944 r. został aresztowany przez Gestapo w Krakowie, z braku dowodów zwolniony.
Po 1945 r. studiował na wydziale prawa na UJ równocześnie pracując zarobkowo. Był członkiem Komisji Likwidacyjnej AK dla Okręgu Kraków.
Po 1945 r. został aresztowany przez UB i po kilku miesiącach zwolniony. Cały czas inwigilowany i represjonowany.
Pracował w spółdzielczości na stanowisku, prezesa spółdzielni. Był działaczem ruchu spółdzielczego.
Stopień wojskowy: kapitan.
Odznaczenia: Virtuti Militari, dwukrotnie Krzyż Walecznych, Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami, Krzyż Armii Krajowej, 4-krot nie Medal Wojska Polskiego, Krzyż Partyzancki, Krzyż Oficerski i Kawalerski Polonia Restituta.
Gawlik Zbigniew ps. „Żmija”
Ur. 22.VIII.1920 r. w Szczakowej. Wykształcenie średnie-fotograf.
W 1939 r. jako kapral podchorąży w 73 pp pełnił w Katowicach, funkcję obserwatora d-cy. Brał udział w walkach na trasie od Tych poprzez Alwernię, Baranów Sandomierski, Nisko, Rozwadów, Tomaszów Lubelski, aż do momentu kapitulacji Armii Kraków.
W 1942 r. wstąpił do ZWZ-AK. W1944 r. został dowódcą OP „Grom” i brał udział w akcji pod Sielcem i Goszczą.
Następnie przeszedł do SBP »Skała« i walczył pod Zaryszynem, Moczydłem, Krzeszówką, Sadkami i Złotym Potokiem.
W oddzielę pozostawał do końca listopada 1944 r. Następnie przeszedł do pracy w terenie.
Po wojnie uzyskał dyplom mistrzowski fotografa i pracował w prywatnym zakładzie, a potem w zakładach państwowych na stanowisku kierowniczym, aż do emerytury.
Po wojnie opracował fotograficzną dokumentację środowiska Skałowców.
Stopień wojskowy: podporucznik.
Otrzymane odznaczenia: Srebrny Krzyż Zasługi i Medal 40-lecia.
Rodzina poniosła wielkie ofiary. W obozie zginął brat i matka, ojciec wyszedł kaleką.
Gąkiewicz Jerzy ps. „Koliber”
Ur. 18.V.1926 r. w Sosnowcu. Wykształcenie wyższe, ekonomiczne-księgowy.
W 1942 r. wstąpił do ZWZ-AK. Był w plutonie dywersyjnym „Granica”, gdzie pełnił funkcję łącznika-kuriera sztabu Kedywu-Kraków-Kopanina, Minoga, Polanowice, Goszczą. Został ranny w czasie likwidacji posterunku niemieckiego w Rzeplinie.
Po 1945 r. zdał maturę i podjął studia na Akademii Handlowej w Krakowie. Pracował na stanowisku księgowego. Represjo-nowany.
Stopień wojskowy: porucznik
Otrzymane odznaczenia: Krzyż Partyzancki, Krzyż Armii Krajowej, Medal Wojska, Krzyż Walecznych i Złoty Krzyż z Mieczami.
Gertych Zbigniew ps. „Czarny”, „Dąbrowa”
Ur. 26.X.1922 r. w Poznaniu. Wykształcenie wyższe: rolnik – profesor, członek PAN-u.
W 1939 r. ochotniczo wraz z grupą harcerzy walczył z Niemcami w „Kotle Kutnowskim".
W listopadzie 1939 r. wstąpił do organizacji tworzącej się pod nazwą „Wojsko Ochotnicze Ziem Zachodnich". W czerwcu 1940 r. został aresztowany i osadzony w Forcie VII we Wronkach, następnie w Berlinie i Zwickau. W dniu 15 sierpnia 1942 r. uciekł z obozu w Zwickau i pod przybranym nazwiskiem „Grocholski" pracował w Krakowie w Instytucie Przeciwtyfusowym.
Tu wstąpił do ZWZ-AK. W 1943 r. zdał tajną maturę na kompletach, w tym samym roku ukończył podchorążówkę i rozpoczął studia na tajnym Wydziale Rolnym UJ. W lipcu 1944 r. w czasie przewożenia kennkart i mundurów został aresztowany. Uciekł osłaniany przez patrol OP „Błyskawica”.
Następnie został przydzielony do OP „Grom”, a później do SBP »Skała«. W bitwie pod Sadkami został ciężko ranny w kręgosłup. Po 1945 r. odbywał leczenie ukrywając się. Po 1945 r. ukończył studia na Wydziale Rolnym UJ, następnie doktoryzował się. W 1953 r. został dyrektorem Zakładu Naukowo-badawczego Instytutu Sadownictwa w Brzeźnej koło Nowego Sącza. Osiągnięcia w dziedzinie sadownictwa zyskały miano „Eksperymentu Sądeckiego”. W 1956 r. został posłem Ziemi Sądeckiej na Sejm. To pozwoliło mu zrealizować wiele cennych inwestycji na terenie Sądecczyzny i na Podkarpaciu, jak np. przetwórnia owocowo-warzywnicza, budowa Zakładów Elektrod Węglowych, budowa i rozbudowa szkół, elektryfikacja wsi, dróg, mostów. Współtworzył Klub Ziemi Sądeckiej w Warszawie, był jego pierwszym prezesem. W 1963 r. habilitował się i dostał stanowisko docenta. W 1969 r. został zastępcą sekretarz Wydziału V Nauk Rolniczych i Leśnych PAN i został kierownikiem Pracowni Ekonomiki w Ogrodnictwie Zakładu Ekonomiki Rolnictwa i Leśnictwa. W 1973 r. został dyrektorem Instytutu Warzywnictwa w Skierniewicach. Zespół pracowników pod jego kierunkiem otrzymał nagrodę Ministra I i II stopnia. W 1980 r. za opracowanie „Florowitu” otrzymał nagrodę Ministra. W czasie kierowania Instytutem wykształcił 7 profesorów, 10 docentów habilitowanych i 30 doktorów. Tytuł naukowy Profesora Nadzwyczajnego otrzymał w 1963 r., a zwyczajnego w 1976 r. Członkiem korespondentem PAN został w 1976 r. W tym samym roku został Sekretarzem Naukowym i Członkiem Prezydium PAN. Tytuł doktora honoris causa otrzymał w 1974 r. od Niemców, w 1976 r. na uniwersytecie w Brnie, a w 1989 w Szczecinie. W 1981 r. Najwyższa Radami Naukowa Syryjskiej Republiki nadała mu specjalne wyróżnienie. W 1980 r. został posłem na drugą kadencję Sejmu. W1982 r. został wicemarszałkiem Sejmu, a w 1985 r. wicepremierem. Był twórcą ruchu „Pomoc Szkole”. Od 1978 r. pełnił funkcję ambasadora w Wielkiej Brytanii. Autor 70 prac naukowych i ekspertyz, redaktor Wydawnictw Naukowych i Biuletynów, członek wielu Towarzystw Naukowych j stowarzyszeń oraz autor wielu artykułów.
Otrzymane odznaczenia: Krzyż Walecznych, Brązowy Krzyż Zasługi z Mieczami, Odznaka za rany, Krzyż Armii Krajowej, Złoty Krzyż Zasługi, Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Krzyż Oficerski Orderu Polski, Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, oraz liczne medale i odznaczenia polskie i obce.
Giebułtowski Eugeniusz ps. „Mzura”, „Paździerz”
Ur. 11.XII.1922 r. w Wolicy k/Chęcin. Wykształcenie wyższe-niepełne.
W 1939 r. przedpoborowy - jako harcerz pełnił funkcję łącznika Katowicach. W 1940 r. wstąpił ZWZ-AK. Działał na terenie Kielc, a potem w Krakowie. Drukował gazetkę „Duch Czynu”, „Barykada”. Potem przeszedł do Patrolu dywersyjnego do dyspozycji kpt. „Twardego”, „Osy”, „Tajnego” - Stanisława Matuszyka - szefa wywiadu Kedywu Okręgu Kraków.
Od 1944 r. przebywał w OP „Grom”, został ponownie skierowany do Krakowa do dywersji. Był ranny w czasie bombardowania. Został aresztowany i był w obozie koncentracyjnym w Gross-Rosen.
Po powrocie w 1946 r. zdał maturę, następnie rozpoczął studia w Wyższej Szkole Inżynierskiej, której nie skończył na skutek szykan. Podjął pracę jako szef Organizacji Produkcji i z-ca Kierownika Działu Planowania.
Stopień wojskowy: kapral podchorąży.
Otrzymane odznaczenia: Brązowy Krzyż Zasługi z Mieczami, Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Krzyż Partyzancki, Krzyż Armii Krajowej, 4-krotny Medal Wojska i odznaczenie „Polska swojemu Obrońcy" oraz liczne wyróżnienia za pracę spo-łeczną.
Gołąb Kazimierz ps. „Lis”
Ur. 4.VIII. 1922 r. w Myślenicach. Wykształcenie średnie, niepełne (pracownik fizyczny).
Drugiego lutego 1941 r. wstąpił do ZWZ-AK, Pododcinek Zabierzów. Był członkiem bojówki, uczestniczył w akcji zdobywania broni w zbrojowni przy ul. Rakowickiej w Krakowie oraz oporządzenia wojskowego. Działał na terenie kolejowym, penetrując pociągi i transporty samochodowe. Brał udział w przeszukiwaniu studzien, stawów i lasów celem odzyskania broni i amunicji z 1939 r. Został ranny w utarczce z żandarmami niemieckimi pod Zabierzowem.
Od sierpnia 1943 r. wszedł w skład OP „Błyskawica". 23 marca 1944 r. w Leśnicy k/Lanckorony dostał postrzał w lewą rękę. W lipcu 1944 r. przeszedł do Baonu »Skała«. Brał udział w zasadzce pod Turnawcem na ekspedycję gestapowską. W czasie akcji odbito Zbigniewa Gertycha „Dąbrowę". Uczestniczył w bitwach pod Zaryszynem, Moczydłem, Krzeszówką, Sadkami i Złotym Potokiem. W listopadzie 1944 r. opuścił oddział na skutek poważnej choroby.
W 1945 r. został przewodniczącym Gromadzkiej Rady Narodowej w Zabierzowie. Od 1954 r. zatrudniony był w Zakładach Metalurgicznych w Trzebini na stanowisku brygadzisty.
Stopień wojskowy: podporucznik.
Został odznaczony Krzyżem Walecznych i Brązowym Krzyżem Zasługi z Mieczami. Za pracę zawodową odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Partyzanckim, Krzyżem Armii Krajowej, Medalem Zwycięstwa Wolności, Medalem Wojska Polskiego i Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami.
Gonkiewicz Stanisław ps. „Kosiński”, „Okrzeja”
Ur. 29.IV.1920 r. w Kopaninie. Wykształcenie wyższe-uniwersytet Sorbona w Paryżu, kierunek-pracownik administracji.
W 1939 r. jako szeregowiec-ochotnik wstąpił do oddziałów na Polesiu i Wołyniu w pomaturalnym hufcu pracy PW. W 1942 wstąpił do ZWZ-AK Kraków. Brał udział w kolportażu prasy, uprawiał mały sabotaż. W 1944 r. został d-cą plutonu „Granica” pododcinek „Trasa” odcinek „Północ" Kedywu Kraków. Brał udział w szkoleniu dywersyjnym, które prowadził „Zawała”. W lesie ukończył podchorążówkę i przeszedł do SBP »Skała«. Brał udział we wszystkich akcjach Batalionu pod Goszczą, Zaryszynem, Moczydłem, Krzeszówką, sadkami.
Od września 1944 r. 5 pułk Strzelców Konnych „Pszczoła”. Na tajnych kompletach studiował historię na UJ.
Po wojnie we Francji odbył studia o kierunku radioelektrycznym oraz studia humanistyczne na Sorbonie. Zaczynał pracę od robotnika, stopniowo doszedł poprzez studia do stanowiska szefa administracji w obrębie sekcji we Francji. Jako członek paryskiego Towarzystwa Historycznego opracował historię AK, z uwzględnieniem dziejów po wojnie. Autor książki o okupacji pt. „Między młotem i sierpem a swastyką”.
Porucznik.
Odznaczenia: Krzyż Walecznych, za ukrywanie Francuzów w czasie wojny otrzymał Złoty Medal za poświęcenia (francuski), Złoty Medal Zasługi (francuski), Krzyż AK, Medal Wojska, Odznaczenia za Wrzesień 1939.
Prezes Stowarzyszenia Fundacji we Francji.
W domu rodzinnym mieściła się skrzynka kontaktowa dla oddziałów Kedywu i Terenówki.
Goszczyńska Maria ps. „Pobożanka”, „Siostra Maria”
Ur. 15.Vlll.1910 r. w Skarbkowie pow. Rawa Mazowiecka. Wykształcenie średnie-pielęgniarka.
W 1939 r. pracowała jako pielęgniarka w Korpusie Sióstr Czerwonego Krzyża, aż do kapitulacji.
Do AK wstąpiła w 1943 r. Prowadziła tajne kursy sanitarne w kilku punktach pielęgnowała rannych i chorych w konspiracyjnym punkcie sanitarnym we dworze w Pietrzejowicach u brata Stanisława. Z chwilą uformowania się Baonu pełniła funkcję sanitariuszki SBP »Skała«. Uczestniczyła w bitwach pod Zaryszynem, Moczydłem, Krzeszówką i Sadkami. Po bitwie pod Złotym Potokiem przejęła opiekę nad rannymi, pielęgnując i zapewniając bezpieczeństwo w terenie.
Po wojnie wstąpiła do zakonu.
Goszczyński Stanisław ps. „R"
Ur. 26.XI.1893 r. w Kamiennej Wlk pow. Opoczno. Wykształcenie wyższe - ukończył Szkołę Główną Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Rolnik, prowadził własne gospodarstwo rolne.
W 1918 r. należał do II pułku Ułanów Krechowieckich. W1939 r. pełnił funkcję zastępcy d-cy 11 szwadronu 11 pułku ułanów, potem dywizjonu. Brał udział we wszystkich starciach dywizji gen. Lubeckiego, aż do zupełnego rozbicia na Zamojszczyźnie.
W roku 1942 wstąpił do ZWZ-AK, a potem do SBP »Skała«. gdzie pełnił obowiązki kwatermistrza. Wspólnie z Muchanowem ps. „Chan” zorganizowali dla Baonu »Skała« kontakty z okolicznymi dworami na terenie Miechowskiego i Proszowickiego, skąd dowozili wszelkie prowianty żywnościowe. Gospodarstwa chłopskie były oszczędzane. W Pietrzejowicach, majątku „R", pod kryptonimem „Piwonia” był punkt kontaktowy i melina dla władz organizacyjnych Kedywu i Batalionu »Skała«. Pełnił on również funkcję punktu sanitarnego. Punkt ten obsługiwała żona Zofia i siostra Maria ps. „Pobożanka”. Opiekę lekarską sprawował prof. Stefan Szuman ps. „Flis” i „Pobożanka". Tu ukrywał się Marian Nowak ps. „Babka" oraz Henryk Pleciński ps. „Poradoń”. Dużą pomoc stanowił dr Kowalczyk z Krakowa.
Po 1945 r. był represjonowany, siedział na UB, pozostawał bez pracy.
Stopień wojskowy: porucznik.
Otrzymał odznaczenia: Medal Zwycięstwa i Wolności.
W Baonie przebywał aż do jego rozwiązania.
Gregalis Irena z d. Pawlas ps. „Rezeda”
Urodzona w 1924 r. w Zabierzowie. Wykształcenie ogólne: bibliotekarz.
Od marca 1942 r. przebywała w oddziale bojowo-dywersyjnym ZWZ-AK, zorganizowanym przez braci Poganów - „Błyskawicznego" i „Rzeżuchę" w Zabierzowie w Sekcji Sanitarnej. Przeszła szkolenie na Tajnych Kursach Sanitarnych oraz w ćwiczeniach wojskowych. Zbierała materiały sanitarne, lekarstwa.
Od lipca 1944 r. została skierowana do OP „Grom”, a następnie do SBP »Skała« jako sanitariuszka. Uczestniczyła we wszystkiej akcjach bojowych Baonu - pod Sadkami, Moczydłem, Zaryszynem, Krzeszówką i Złotym Potokiem. W czasie akcji na Baumgartena pod Dalewicami konwojowała w trudnych warunkach na spalonym terenie ciężko rannego „Zawałę” Kazimierza Lorysa.
W oddziele przebywała do końca tj. do 15 stycznia 1945 r.
Po wojnie złożyła maturę ogólnokształcącą oraz ukończyła studia bibliotekarskie.
Stopień wojskowy: podporucznik.
Otrzymane odznaczenia: Brązowy Krzyż Zasługi z Mieczami i Krzyż Walecznych.
Gruszka Adam ps. „Jeleń"
Ur. 31. VIII. 1922 r. w Gwoźdźcu woj. Tarnów. Wykształcenie wyższe, radca prawny.
W 1941 r. wstąpił do ZWZ-AK.
W 1943 r. w OP „Błyskawica" uprawiał dywersję na linii kolejowej Kraków-Krzeszowice. Zajmował się penetrowaniem wagonów celem zdobycia broni, amunicji i umundurowania. Prowadził niszczenie lokomotyw, wagonów, torów kolejowych itp. Przeprowadzał obserwacje transportów wojskowych i towarowych. Uczestniczył w zdobywaniu broni ze zbrojowni przy ul. Rakowickiej. Pierwszy skok wykonał w grudniu 1942 r. zdobywając 20 kbk i 4 p. ..Bergman". Następnie walczył w OP „Błyskawica". Uczestniczył w walkach koło Zawady i Tymbarku.
Po wojnie pełnił służbę zawodową w LWP w stopniu pułkownika.
Odznaczenia: Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Krzyż Partyzancki i Krzyż Armii Krajowej.
Grzywacz Stanisław ps. „Pilot”, „Maharadża"
Ur. 13.IX.1921 r. w Wieliczce. Wykształcenie średnie, sprzedawca.
W1940 r. wstąpił do ZWZ-AK na terenie Wieliczki. Przysięgę odbierał dr Julian Wojtaszek. Do 1943 r. pracował w wywiadzie, a od czerwca 1943 r. w dywersji kolejowej w Prokocimiu, polegającej na podpalaniu i niszczeniu pociągów transportu wojskowego, udającego się na front wschodni. Przechwytywał fotogramy ruchowe, dotyczące transportu na front wschodni. Uczestniczył w akcjach sabotażowych.
Od marca 1944 r. przebywał w OP „Huragan” i brał udział w jego akcjach pod Łapanowem i Dobczycami. Od lipca 1944 r. został skierowany do SBP »Skała«. Uczestniczył w akcjach pod Zaryszynem, Moczydłem, Krzeszówką, Sadkami i Złotym Potokiem. W oddziale pozostał do końca.
Po 1945 r. do 1947 r. ukrywał się. Następnie pracował w spółdzielni w charakterze sprzedawcy. Zaangażował się w nielegalną organizację w Katowicach, co spowodowało ponowne ukrywanie się aż do 1956 r. Amnestionowany podjął prace jako sprzedawca w „Ruchu”.
Stopień wojskowy: kapral.
Gürtler (Girtler) Michał ps. „Władek”, „Kowal”
Ur. w listopadzie 1892 r. w Proszowicach. Wykształcenie podstawowe-kupiec.
Uczestnik I-ej Wojny Światowej w Legionach Piłsudskiego. Został internowany w Szczypiornie, był dwukrotnie ciężko ranny. Uczestniczył w Wojnie Polsko-Bolszewickiej w 1920 r.
W listopadzie 1939 r. wstąpił do ZWZ-AK w Igołomii. Dom jego stał się miejscem odpraw d-twa, skrzynką kontaktową i schronieniem dla ludzi spalonych. Tu przechowywało się broń, amunicję, materiał minerski, oporządzenie wojskowe i prasę konspiracyjną. Na początku 1940 r. został aresztowany, po interwencji zwolniony z braku dowodów. Tu stacjonował OP „Grom” i OP „Skok”. Tu była skrzynka kontaktowa OP „Błyskawicy” i innych OP Kedywu Krakowskiego oraz SBP »Skała«. W dniu 29 czerwca 1944 r. był aresztowany po raz drugi i osadzony na Montelupich. Po wojnie został pozbawiony renty inwalidy wojennego z czasów legionowych oraz możliwości pracy. W 1947 r. został aresztowany i osadzony w więzieniu w Miechowie. Na skutek złego stanu zdrowia został zwolniony.
Stopień wojskowy: podporucznik.
Liczne odznaczenia bojowe z czasów legionowych: Krzyż Niepodległości i Polonia Restituta oraz dwukrotnie Krzyż Walecznych.
Córka Wanda Gürtler ps. „Ewa” łączniczka 106 Dywizji AK została rozstrzelana przez NKWD 16 stycznia 1945 r. pod Kościelcem.
Gürtlerowa (Girtlerowa) Wanda z d. Sikorska
Ur. 1886 r. w Proszowicach.
W czasie okupacji obsługiwała skrzynkę kontaktową w Igołomii i w Proszowicach dla oddziałów partyzanckich „Błyskawica”, „Grom”, „Skok" i SBP »Skała«, przechowywała ludzi spalonych. Pełniła obowiązki łączniczki terenowej. Była przewodniczącą RGO na obszar Igołomia-Proszowice. Prowadziła akcję pomocy więźniom w obozach koncentracyjnych i jeńcom wojennym. Córka Wanda ps. „Ewa" była łączniczką 106 dywizji „Tysiąca”. W dniu 16 stycznia 1945 r. została rozstrzelana przez Rosjan w czasie pełnienia obowiązków żołnierskich.