Sylwetki żołnierzy N
Z Pamięci konspiratorów krakowskiego Kedywu AK
Nagięć Celestyn, Stanisław ps. „Sas”
Ur. 24.IX.1921 r. w Nowosiółce woj. Tarnopol. Wykształcenie wyższe: dr nauk rolniczych.
W 1939 r. jako przedpoborowy należał do gimnazjalnego hufca PW przy 20 pp w Krakowie. Brał udział w walkach na trasie: Dynów, Przemyśl, Janów, Beresteczko. Dnia 18.IX. nastąpiło rozbrojenie przez zagon pancerny Armii Czerwonej na trasie Równo-Dubno.
W 1943 r. wstąpił do AK-odcinek 4 Krakowa, pododcinek „Sielawa” X pluton. Przeprowadzał wywiad i sabotaż na terenie Parowozowni Kraków Gł. i Dworca Osobowego Kraków Główny.
W 1944 r. wstąpił do SBP »Skała«. Uczestniczył w akcjach zaopatrzeniowych i w zniszczeniu gorzelni, oraz w akcji na transport kolejowy cukru na linii wąskotorowej Kazimierza Wielka-Kocmyrzów. Brał udział w bitwach: pod Zaryszynem, Moczydłem, Krzeszówką, Sadkami i Złotym Potokiem.
Po 1945 r. studiował na Wydziale Zootechnicznym WSR w Olsztynie, następnie pracował na stanowisku fotomikrografika i ichtioparazytologa w Instytucie Rybołóstwa Śródlądowego. Po czym doktoryzował się.
W latach 1946-47 należał do „Ligi Walki z Bolszewizmem". Skazany na 15 lat przesiedział 8. Rodzina represjonowana przez UB.
Stopień wojskowy: plutonowy podchorąży.
Odznaczenia: Krzyż Walecznych, Brązowy Krzyż Zasługi z Mieczami, Krzyż AK, Medal Zwycięstwa i Wolności, Krzyż Partyzancki.
Napora Maria ps. „Janina”
Ur. 4.X.1913 r. w Krakowie. Wykształcenie średnie - nauczycielka.
Od 1940 r. należała do ZWZ, a od 1943 r. do AK, gdzie zajmowała się wywiadem bojowym. Od 1944 r. pełniła funkcję łączniczki w SBP »Skała«. Brała udział w walkach pod Zaryszynem, Moczydłem, Krzeszówką, Sadkami, gdzie niosła pomoc rannym, i pod Złotym Potokiem. Uczestniczyła w tajnym nauczaniu.
Po 1945 r. pracowała jako nauczycielka.
Stopień wojskowy: porucznik.
Odznaczenia: Brązowy Krzyż Zasługi z Mieczami, Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami i Krzyż Kawalerski OOP.
Nartowski Zbigniew ps. „Żaba”
Ur. 15.XI.1921 r. w Brześciu n/Bugiem. Wykształcenie wyższe - mgr inż. elektryk, dr nauk technicznych.
W 1939 r. brał udział w obronie Lwowa w kompanii harcerskiej batalionu ochotniczego jako szeregowiec. Do 10.IX.1939 r. był w Jarosławiu, do chwili zajęcia miasta przez wojska radzieckie.
W 1943 r. wstąpił do NOW u „Szczebrzeszyńskiego” Zbigniewa Sokołowicza, gdzie był do maja 1944 r. Tam przeszedł prze-szkolenie podchorążych. Od lutego do maja 1944 r. pełnił funkcję drużynowego w tajnej drużynie harcerskiej w Jarosławiu.
W sierpniu 1944 r. wstąpił do SBP »Skała«. Brał udział w walkach pod: Zaryszynem, Moczydłem, Krzeszówką, Sadkami i Złotym Potokiem. Przy redukcji składu oddziału został we wrześniu przesunięty do terenówki.
Od 1945 do 1946 r. służył w Wojsku Polskim w randze plutonowego. Od 1946 do 1950 r. studiował na AGH w Krakowie na Wydziale Elektromechanicznym, następnie pracował w Energoprojekcie w Krakowie. Kolejno na stanowiskach; asystenta, projektanta, st. projektanta, generalnego projektanta, kierownika działu postępu technicznego i typizacji. Niekarany, lecz wielokrotnie przesłuchiwany jako żołnierz Baonu »Skała«. Należał do Związku Energetyków. Był delegatem polskim do Międzynarodowego Komitetu Wielkich Sieci Elektrycznych (od 1977 do1978 r.), pełnił funkcję przewodniczącego w jednej z sekcji.
Otrzymane odznaczenia: Brązowy Krzyż Zasługi z Mieczami, Srebrny i Złoty Krzyż Zasługi oraz Krzyż Kawalerski OOP.
Ojciec był w obozach w Dachau i Buchenwaldzie (od 1940 do 1942 r.).
Neuberg Wilhelm ps. „Harpun”
Ur. 23.IV.1928 r. w Krakowie. Wykształcenie średnie zawodowe.
Do AK wstąpił w lipcu 1944 r. w Krakowie. Prowadził kolportaż prasy oraz uczestniczył w szkoleniu bojowym. W październiku 1944 r. wstąpił do SBP »Skała«, do kompanii „Grom-Skok”, d-cą jej był ppor. „Karp”.
Uczestniczył we wszystkich akcjach tej kompanii jak rozbrojenie Niemców w Ostrowie, Pałecznicy, w akcjach gospodarczych na Liegenschafty w Chrobrzu i mleczarnię w Dzierążni, oraz w walkach pod Krzeszówką, Zaryszynem, Moczydłem, Sadkami i Złotym Potokiem.
W połowie stycznia 1945 r. został rozbrojony wraz z oddziałem w Pałecznicy przez Rosjan.
Po 1945 r. wrócił do Krakowa i rozpoczął naukę. Następnie pływał na statku MMS Waryński i w 1949 r. pozostał w USA, gdzie pracował w różnych zawodach.
Niedziałek Wojciech ps. „Maniuś”, „Niedźwiadek”, „Judasz”
Ur. 29.IV.1922 r. w Krakowie. Wykształcenie wyższe - socjolog.
W 1939 r. brał udział w działaniach I pułku Strzelców Podhalańskich-Nowy Sącz. W ramach PW uczestniczył w obronie przeciwlotniczej, następnie brał udział w odwrocie na trasie Muszyna, Jasło, Krosno, Lwów. Ogarnięty w Tłumowcu, po walce dostał się do niewoli rosyjskiej, następnie został skierowany do Łagru w Wołoczyskach, skąd uciekł.
W 1939 r. 11 listopada wstąpił do NOW w Zakopanem, gdzie złożył przysięgę, którą odebrał Panek. W 1942 r. wstąpił do ZWZ-AK. Pilotował grupy uciekinierów wojskowych za granicę na linii Kraków-Leluchów. Następnie został dowódcą dwóch grup dywersyjno-bojowych kierowanych przez Tadeusza Tomalika ps. „Zagroda”. W lipcu 1943 r. został aresztowany przez Gestapo i uciekł. W czasie ucieczki został ranny.
Z kolei był odkomenderowany do Kedywu w Krakowie, a stąd do OP „Błyskawica”. Brał udział w akcji w Dobczycach na garbarnię z „Romanem”, oraz uczestniczył w akcji na Grenschutz pod Sułkowicami. W 1944 r. przeszedł do OP „Grom” na stanowisko zastępcy d-cy, następnie przejął dowództwo „Gromu” do maja 1944 r. Brał udział w napadach na Niemców celem zdobycia broni. Uczestniczył w akcji na f-mę „Müller" celem zdobycia środków materialnych na działalność konspiracyjną. Także w akcji na Platnitzkiego, której celem był Bank Społem przy ul. Szpitalnej. Dalsze akcje to udział w walce pod Sielcem, Skalbmierzem i Goszczą w OP „Grom”. Organizował wielokrotnie transport broni, materiałów minerskich i oporządzenia na trasie Kraków-Starachowice oraz miejsca postojów dla OP „Grom” i „Błyskawica”. Z patrolem OP „Grom” brał udział w zarekwirowaniu kasy na statku koło Nowego Brzeska.
Od lipca 1944 r. należał do SBP »Skała« i brał udział w walce pod Zaryszynem, Moczydłem, Sadkami i Złotym Potokiem. W grudniu 1944 r. został odkomenderowany jako dowódca patrolu 1+5 do przeprowadzenia rekonesansu z zadaniem rozpoznania terenu dla oddziału na trasie Polska-Grecja, z uwagi na zbliżający się front.
Po zakończeniu wojny zdał maturę. Od 1947 r. studiował prawo i socjologię na UJ. W 1948 r. pełnił funkcję kierownika Sekcji Wysokogórskiej AZS. Do jego wyczynów należy również zaliczyć wyjście na iglicę we Wrocławiu (maszt o wysokości 106 m, na którym trzeba było wymienić uszkodzone lustro). Dyplom uzyskał w 1951 r. W Zakopanem przebywał do 1958 r. gdzie pracował jako instruktor w klubie wysokogórskiej wspinaczki. Od 1958 r. zatrudniony był jako socjolog turystyki w PAN. Równocześnie pracował jako rzeźbiarz. Miał dwie wystawy. W 1946 r. organizował wielki pochód 3-majowy w Zakopanem. Rano 4-maja został zatrzymany. W 1956 r. przewodził Rewolucyjnemu Związkowi Młodzieży w Zakopanem, działał w ramach Polskiego Października, jednocześnie był pierwszym w świecie organizatorem i przewodniczącym Związku Ofiar hitleryzmu i stalinizmu. Przez cały czas był represjonowany, pozbawiony stałej pracy.
Stopień wojskowy: podporucznik czasu wojny.
Otrzymane odznaczenia: Krzyż Walecznych, Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami. W Zakopanem był doradcą Solidarności i reda-ktorem naczelnym „Płotów dyskusyjnych". W stanie wojennym ukrywał się. Członek GOPR w Zakopanem.
Niewiara Bolesław ps. „Kruk”
Ur. 14.XII.1914 r. Wykształcenie - ukończone trzy lata prawa, następnie zatrudniony jako pracownik umysłowy.
W 1939 r. w randze kaprala służył w 75 pp Chorzów, był d-cą drużyny. Brał udział w walkach na trasie Herby Śląskie, Kielce, Sandomierz, Lublin, Chełm i Hrubieszów.
W 1940 r. 10 czerwca wstąpił do „Organizacji Orła Białego", potem do ZWZ. Przebywał w Baonie „Niebora” na terenie Koszyc. W 1943 r. uczestniczył w akcji rozbicia mleczarni w Dzierążni k/ Działoszyc. W Dobiesławicach k/ Kazimierzy Wielkiej brał udział w spaleniu dokumentów kontygentowych, podobnie jak w Szczucinie, oraz w rozbiciu mleczarni w Koszycach.
Od 5 kwietnia 1944 r. przebywał w OP „Skok” Kedywu Kraków.
Od 28 lipca 1944 r. służył w SBP »Skała« aż do rozwiązania. Walczył pod Opatowcem i Skalbmierzem. Uczestniczył w rozbijaniu Niemców w Działoszycach, oraz odbiciu dwóch żołnierzy BCh-a w transporcie z Bejsc do Miechowa do więzienia. Był uczestnikiem walk pod Zaryszynem, Moczydłem, Krzeszówką, Sadkami i Złotym Potokiem. W styczniu 1945 r. uczestniczył w rozbrajaniu Niemców pod Połczynem, Ostrowcem i Kościelcem. Był oficerem gospodarczym Baonu »Skała«. W oddzielę przebywał do momentu rozwiązania tj. do stycznia 1945 r.
Po 1945 r. pracował w różnych zawodach w Olkuszu, Krakowie i Słupsku. Represjonowany.
Stopień wojskowy: podporucznik.
Otrzymane odznaczenia – dwukrotnie Krzyż walecznych i Brązowy Krzyż Zasługi z Mieczami.
Nitzschke Konrad ps. „Konar”
Ur. 22.1.1924 r. w Opocznie. Wykształcenie wyższe, ekonomiczne.
W marcu 1942 r. poprzez kontakt „Lacha” - Klaja Leon, wstąpił do ZWZ-AK Kedyw. Ukończył podchorążówkę w Krakowie przy ul. Paulińskiej 2 w mieszkaniu Jerzego Idzika ps. „Jeż”. Korzystał też z punktu przy ul. Zielnej 20, z mieszkania brata Klemensa oraz z dobrze zakonspirowanego lokalu służby męskiej, w klasztorze PP. Wizytek przy ul. Krowoderskiej 22. Obsługiwał skrzynkę kontaktową w sklepie „Farbola” przy ul. Długiej 22, należącym do pana Franciszka Ponickiego. Grupa „Konara” odbywała topograficzne ćwiczenia terenowe w okolicy Skałek Twardowskiego na Zakrzówku w Krakowie, wzgórz koło Pychowic, Bodzowa, Tyńca i Sikornika.
Od lipca 1944 r. w SBP „Skała” brał udział w walkach pod Zaryszynem, Moczydłem, Krzeszówką, Sadkami i Złotym Potokiem. Osobiście holował rannego Kazimierza Zapióra ps. „Żaba” z pod Złotego Potoku.
We wrześniu 1944 r. przeszedł do oddziału „Malinowskiego”, 74 pp AK.
Od 1945 r. pracował w Okręgowej Dyrekcji Dróg Wodnych. Zdał maturę. Od 1948 r. pracował w uspołecznionym handlu na stanowisku głównego księgowego. Studiował zaocznie.
Stopień wojskowy: sierżant podchorąży.
Odznaczenia: Krzyż Kawalerski OOP, Krzyż AK, Krzyż Partyzancki, Brązowy Krzyż Zasługi z Mieczami, Medal Wojska, Medal Zwycięstwa i Wolności. Wpisany do księgi Ludzi Zasłużonych dla Miasta Bytomia
Nowak Roman ps. „Orzeł”, „Szczygieł”
Ur. 4.XI.1921 r. w Poznaniu. Wykształcenie zawodowe.
W 1939 r. znalazł się w Harcerskiej Służbie Pomocniczej w ramach obrony cywilnej. Brał udział w patrolach wspólnie z Komendą Straży Pożarnej.
W1939 r. wstąpił do Szarych Szeregów w Poznaniu. Zajmował się kolportażem prasy podziemnej, wywiadem, dezinformacją ludności niemieckiej, osiedlającej się w Poznaniu, wrzucaniem gróźb i ostrzeżeń do skrzynek listowych.
W 1944 r. przebywał w OP „Skok”, potem w SBP »Skała«. Uczestniczył w akcjach pod Opatowcem, Goszczą, Zaryszynem, Moczydłem, Krzeszówką i Złotym Potokiem. Brał udział w akcjach rozbrojeniowych i gospodarczych.
Doznał ciężkiej kontuzji kręgosłupa.
Po 1945 r. pracował w Państwowych Zakładach Umundurowania w Poznaniu na stanowisku inspektora pracy. Pełnił funkcję kierownika Garbarni w Gnieźnie, był kontrolerem wyrobów gotowych.
Stopień wojskowy: kapral.
Otrzymał wyróżnienia resortowe.
Rodzina została wysiedlona z Poznania, straciła cały swój dobytek.
Nuszkiewicz Ryszard ps. „Lach-Powolny”
Ur. 8.XII.1918 r. w Grzegorzewie, woj. poznańskie. Wykształcenie wyższe: ekonomiczno-prawne na UJ.
W1939 r. odbył służbę w 6 Pułku Strzelców Podhalańskich w stopniu podporucznika. Następnie poprzez Węgry dotarł do Francji. W 1940 r. walczył w 3 Pułku l Dywizji Grenadierów. Po upadku Francji przeszedł do Hiszpanii gdzie został aresztowany. Ponownie wrócił do Francji, tu został osadzony w obozie w Argetes sur Mer. Po szczęśliwej ucieczce z obozu poprzez Hiszpanię, Portugalię, Gibraltar dostał się do Anglii.
Tu otrzymał przydział do VI Oddziału Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie. Tu też przeszedł przeszkolenie dywersyjne dla cichociemnych. 21.11.1943 r. został zrzucony do Polski w rejonie Jędrzejowa jako skoczek.
W czerwcu 1943 r. został mianowany d-cą oddziałów dywersyjnych Kedywu - Kraków. Do dyspozycji otrzymał pluton Szarych Szeregów w składzie 30 harcerzy i drużyna dziewcząt. Pluton podlegał dalej organizacyjnie Szarym Szeregom, natomiast bojowo był podporządkowany Kedywowi. W lokalu w Rynku Podgórskim 2 prowadził szkolenie plutonu w zakresie nauki o broni i minerstwa. W dolinie Kopca Kościuszki, Sikornika, Błoń szkolił dowódców „piątki” w zakresie zdobywania broni. W trakcie tych ćwiczeń patrole w składzie: „Powolny"-„Żelazny", „Powolny”-„Lis” i „Powolny”-„Wiarus” zdobyły 5 pistoletów. W sierpniu 1943 r. kierował akcją podłożenia świecy termitowej w kinie niemieckim „Urania” przy ul. Smoleńsk. Na stacjach kolejowych Płaszów, Podgórze, Bonarka nadzorował akcje sabotażowe, które polegały na przecinaniu węży, zasypywaniu maźnic piaskiem, umieszczaniu zapalników i świec termitowych. Szkolona przez niego drużyna dziewcząt przeprowadzała rozpoznanie do akcji likwidacji gestapowca Pankowa. W dniu 12.X.1943 r. zamachu tego dokonał patrol w składzie „Powolny” i „Spokojny”. Prowadził również rozpoznanie do zamachu na Koppego i do akcji „Ula” (rozpracowanie konfidentów). Kierował również akcją „Oktober" (pisanie listów do Niemców, zaklejanie dziurek do drzwi) i akcją TB (gruźlica dla żony Schaara, prezydenta Krakowa). We wrześniu 1943 r. osobiście kierował akcją rozbijania aparatury w kinach „Apollo” i „Sztuka”. Po wsypie i aresztowaniach wśród krakowskich Szarych Szeregów zorganizował akcję ewakuacji magazynu broni, który znajdował się w szkole im. T. Kościuszki w Podgórzu, skąd wyniesiono 32 sztuki broni. Zorganizował zamach na konfidenta Sławomira Mądralę, kawiarnię Ziemiańską, gdzie zbierali się konfidenci na czele z Diamandem, oraz na konfidentów Machalskiego i Majchera, który wsypał rodzinę gen. Monda. W dniu 15.VMI.1943 r. wraz z „Rakiem” rozsypali trutkę TB na stadionie „Wisły” i pływalni, gdzie miał się odbyć zlot Hitlerjugend w GG. Był organizatorem i współwykonawcą zamachu ko-lejowego na gubernatora Franka w dniu 29.I.1944 r. pod Grodkowicami. Organizował akcje zamierzone lecz nie wykonane, jak odbicie „Lutego”, rozbicie więzienia w Miechowie, ubezpieczenie zrzutu na terenie inspektoratu „Maria”, ubezpieczenie przejścia przez granicę więźniów z Oświęcimia w rejonie Wielkich Dróg koło Skawiny, przygotowywał uderzenie na Kałmuków w Górach Miechowskich.
Od marca do lipca 1944 r. pełnił obowiązki inspektora dywersji w Kedywie Krakowskim. Od lipca do grudnia 1944 r. był d-cą 2-ej kompani SBP »Skała«. Brał udział w walkach pod Zaryszynem, Moczydłem, Krzeszówką, Sadkami. Pod Złotym Potokiem, zastępując chorego „Korala”, wyprowadził baon z okrążenia. Od stycznia 1945 r. był drugim z-cą dowódcy baonu »Skała«, mjr. Jana Pańczakiewicza „Skały”.
Po 1945 r. został aresztowany przez UB, osadzony w więzieniu na Montelupich, ustawicznie przesłuchiwany, inwigilowany, wreszcie zwolniony.
Po ukończeniu Szkoły Nauk Politycznych UJ w Krakowie podjął pracę w „Mostostalu" na stanowisku kolejno: kierownika d/s produkcji, z-cy dyrektora technicznego, kierownika Działu Przygotowania Produkcji. W 1956 r. zdobył tytuł inżyniera.
Stopień wojskowy: major.
Otrzymane odznaczenia: Krzyż Virtuti Militari V klasy, pięciokrotnie Krzyż Walecznych, za kampanię francuską nadany w Londynie Croix de Guerre ze Srebrną Gwiazdą, Bojowa Odznaka Spadochronowa nadana w Londynie za skok do Polski, Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami, Medal Lotniczy, Krzyż Armii Krajowej, Krzyż Partyzancki, oraz liczne odznaczenia za pracę zawodową i społeczną, jak Medal X-Lecia Polski Ludowej, Budowniczy Huty im. Lenina, Zasłużony Mostostalowiec.
Publikował w prasie: w „Dynamicie" i Studiach Historycznych. Jest autorem książki pt. „Uparci".
Był współorganizatorem zjazdów koleżeńskich i budowy tablic upamiętniających miejsca walk baonu.