Z Pamięci konspiratorów krakowskiego Kedywu AK

Władysław Bartosz

Pańczakiewicz Jan Józef Bronisław „Błyskawica", „Emil", „Grzegorz", „Skała", „Sylwester", „Ziemowit", używał nazwisk Władysław Godlewski, Władysław Wójcik (1907-1968) urzędnik, działacz OOB i oficer AK.

Urodzony 27 listopada 1907 r. w Kolbuszowej Górnej. Syn Jana i Wandy z d. Zaleskiej.

Uczył się gimnazjum rzeszowskim. Maturę zdał w 1928 r. w przemyskim Gimnazjum im. Kazimierza Morawskiego. W 1929 r. rozpoczął studia medyczne na UJ. Od 1930 do 1935 roku był studentem Wydziału Filologii Polskiej UJ.

Po służbie wojskowej we Włodzimierzu Wołyńskim i Gródku Jagiellońskim uzyskał stopień pchor. (wg innych źródeł ukończył dywizyjny kurs Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty przy 24. DP w Jarosławiu). Kolejne awanse otrzymywał po odbytych ćwiczeniach: w 1931 r. do stopnia ppor., w 1934 r. do stopnia por. rez. Mieszkał w Krakowie przy ul. Grzegórzeckiej 9, pracował na stanowisku inspektora w krakowskiej Izbie Skarbowej. Działał w Lidze Morskiej i Kolonialnej, Lidze Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, Polskim Czerwonym Krzyżu, był komendantem Akademickiego Oddziału ZS w Krakowie.

We wrześniu 1939 r. został zmobilizowany jako oficer rezerwy do 17. pp. Uczestniczył w kampanii wrześniowej jako dowódca 2. (niektóre źródła podają 6.) kompanii 2. batalionu 155. pp. Pod Borownicą k. Dynowa został ranny. Uniknął niewoli i przedostał się z resztkami swojej kompanii do Krosna, gdzie w dniach 20-25 września 1939 r. rozwiązał oddział. Powrócił z bronią osobistą do Krakowa.

Od października 1939 r. działał w OOB. Następnie był dowódcą krakowskich patroli bojowych OOB-SZP, dowódcą Odcinka ZO ZWZ Kraków-Miasto, komendantem Obwodu Kraków ZWZ. 5 czerwca 1940 r. jego mieszkanie zdekonspirowano, przenosząc do niego zawartość ewakuowanej po pożarze wytwórni materiałów wybuchowych przy ul. Beliny-Prażmowskiego. Zagrożony aresztowaniem został przerzucony na teren COP-u z zadaniem zorganizowania siatki dywersyjnej. Od sierpnia 1940 r. był dowódcą rejonu ZO-ZWZ COP, a od kwietnia 1941 r. dowódcą samodzielnej siatki sabotażowo-dywersyjnej „SC" na rejon COP. Jesienią 1942 r. został oficerem operacyjnym krakowskiego Kedywu. Od maja 1943 do maja 1944 r. był zastępcą szefa Kedywu Okręgu AK Kraków. Wówczas został awansowany do stopnia kpt. rez. ze starszeństwem z 11 listopada 1943 r. Uczestniczył w prowadzonych przygotowaniach do odbicia J. Spychalskiego z krakowskiego więzienia przy ul. Montelupich - od maja 1944 r. był szefem Kedywu Okręgu Kraków AK i współorganizatorem oddziałów partyzanckich, m.in. Samodzielnego Batalionu „Skała".

W listopadzie 1944 r. nakazał rozwiązanie batalionu i do wkroczenia Sowietów ukrywał się w majątku Schwarzenberg-Czernych w Boronicach.

Ze starszeństwem z 11 listopada 1944 r. został awansowany do stopnia mjr. rez.

W styczniu 1945 r. powrócił do prawdziwego nazwiska i zgłosił się do pracy w Izbie Skarbowej. 13 kwietnia 1945 r. został, aresztowany i przebywał w krakowskim więzieniu do 20 września 1945 r.

Ujawnił się 21 września 1945 r., w pierwszym dniu działania Komisji Likwidacyjnej dla AK na Obszar Południowy. Został członkiem Komisji.

Po przejściu do cywila pracował początkowo jako robotnik, później otrzymał, na prawach osadnika wojskowego, gospodarstwo rolne (4 ha) w gminie Sobótka koło Wrocławia. Pełnił obowiązki zastępcy przewodniczącego Komitetu Powiatowego PPS, organizował spółdzielnię „Samopomoc Chłopska", której został kierownikiem, a potem prezesem. Pod koniec 1948 r. został usunięty z PPS i zmuszony do opuszczenia Sobótki.

Przeniósł się do Warszawy. Pracował w różnych spółdzielniach. W latach 1961-1964 był zatrudniony w Centralnym Związku Spółdzielczości Pracy. Pracował społecznie i działał w Dzielnicowej Radzie Narodowej Warszawa-Mokotów. W lutym 1967 r. z powodu choroby serca zrezygnował z pracy zawodowej.

Zmarł 21 kwietnia 1968 r. w Kołobrzegu, podczas leczenia sanatoryjnego na zawał serca. Pochowano go na cmentarzu Powązkowskim w Alei Zasłużonych.

Odznaczony Srebrnym Krzyżem Virtuti Militari, dwukrotnie Krzyżem Walecznych, Złotym i Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami.

W. Bartosz, Przywracani pamięci-mjr Jan Pańczakiewicz. „Polska Zbrojna" 1993 nr 215; S. Dąbrowa-Kostka, „Burza" na Rzeszowszczyźnie. Kierunki 1972 nr 8 s. 10; S. Dąbrowa-Kostka, W okupowanym Krakowie. Warszawa 1972 Wydawnictwo MON, s, 33, 34, 135; J. Guzik, Działacze i partyzanci Ziemi Miechowskiej 1939-1945. Wawrzeńczyce 1983, Związek Bojowników o Wolność i Demokrację, s. 43; Kijewska Jadwiga, Sanojca Antoni, Schemat organizacyjny SZP-ZWZ-AK 1939-1945. „Dzieje Najnowsze" 1980 nr 3 s. 177; Kronika krakowska. „Dziennik Polski" 1945 nr 231 s. 4; R. Nuszkiewicz, Uparci. Warszawa 1983, Instytut Wydawniczy PAX, s. 152, 275, 285, 290, 291; J. Proficz, Relacja 24/R/84 Archiwum MHmK, s. 43; Rocznik oficerski (oficerów rezerwy) 1934. Warszawa 1934, Wydawnictwo MSWojsk.; Wspomnienie pośmiertne o mjr Janie Pańczakiewiczu „WTK" 1968; R. Zieliński, Obraz okupowanego Krakowa. „WPH" 1975 nr 3 s. 353; Relacja S. Kwapniewskiego.

Przypisy:

1. ↑ [zespół red. Teodor Gąsiorowski et al. ; aut. biogramów Tomasz Balbus et al.]. - Kraków : Towarzystwo Sympatyków Historii, 1998. - 239 s. : portr. - Bibliogr. przy biogramach - Na s. 4 okł. błędny ISBN ; 20 cm.