Włodzimierz Rozmus, Od autora
Z Pamięci konspiratorów krakowskiego Kedywu AK
Pisząc historię pomników i pamiątkowych tablic, jako następną pozycję wydawniczą w III-im obiegu partyzanckim „Skała”, przypomniałem sobie jak w czasie powojennych spotkań nasi dowódcy, mjr „Skała” - Jan Pańczakiewicz, mjr „Powolny” - Ryszard Nuszkiewicz i kpt „Rak” - Józef Baster, apelowali o pisanie wspomnień z czasów wojny i odtworzenie historii Oddziałów Kedywu i Baonu Partyzanckiego „Skała” AK. Gorącą orędowniczką pisania relacji i wspomnień była również „Stasia” - Dorota Franaszek, łączniczka Kedywu i Baonu „Skała”, która na każdym niemal Zjeździe apelowała aby, to co dokonaliśmy jako młodzi partyzanci, nie poszło w zapomnienie. Apele nie pozostały bez echa i po początkowych oporach paru Kolegów podjęło temat i zaczęło odtwarzać dzieje krakowskiego Kedywu i Baonu „Skała”. Dzięki ich uporowi ukazały się następujące pozycje:
Wcześniej jeszcze, na temat Kedywu i Baonu „Skała", ukazała się książka pt. „Uparci", „Powolnego" - Ryszarda Nu-szkiewicza - wyd. PAX, w roku 1983 oraz „W oddziałach partyzanckich i Baonie „Skała" - „Buńki" - Włodzimierza Rozmu-sa, wyd. KAW w roku 1987.
- Album fotograficzny „Buńki” - Włodzimierza Rozmusa w roku 1988.
- Muzy konspiracyjne „Lenarda” - Władysława Dudka w roku 1990.
- Pamięci poległych „Skałowców” „Lenarda" - Wł. Dudka w roku 1990.
- Działalność Środowiska Żołnierzy Baonu Partyzanckiego „Skała” w okresie powojennego 45-lecia „Zawały” - Kazimierza Lorysa w roku 1990.
- Śpiewnik Partyzancki „Lenarda” - Władysława Dudka w roku 1990.
- Broszurka pt. „Krakowski Okręg Kedywu i Samodzielny -Batalion Partyzancki „Skała” „Lenarda” -Władysława Dudka w roku 1991.
- Wojenne i powojenne wspomnienia żołnierzy Kedywu i Baonu Partyzanckiego „Skała”. Praca zbiorowa. Tom I w roku 1991.
- Sylwetki żołnierzy Batalionu „Skała” Armii Krajowej „Stasi” - Doroty Franaszek w roku 1993.
- Wojenne i powojenne wspomnienia żołnierzy Kedywu i Baonu Partyzanckiego „Skała”. Praca zbiorowa. Tom II w roku.
- Wspomnienia okupacyjne „Lenarda” – Władysława Dudka w rok 1993.
- Foto-kronika Środowiska „Skałowców” w Krakowie, prowadzona od 1983 roku przez „Żmiję” - Zbigniewa Gawlika.
Wcześniej jeszcze, na temat Kedywu i Baonu „Skała”, ukazała się książka pt. „Uparci”, „Powolnego” - Ryszarda Nuszkiewicza - wyd. PAX, w roku 1983 oraz „W oddziałach partyzanckich i Baonie „Skała” - „Buńki” - Włodzimierza Rozmusa, wyd. KAW w roku 1987.
Żałuję, że nasi dowódcy nie doczekali tych czasów. Z pewnością byliby dumni z dokonań pamiętnikarskich i wspomnieniowych Środowiska „Skałowców”.
Nie mogę tu pominąć olbrzymiego zaangażowania w tych sprawach przewodniczącego naszego Środowiska, Kolegi „Zawały” - Kazimierza Lorysa, bo to właśnie za jego kadencji ukazała się większość publikacji.
Cieszę się, że dzieje Kedywu i Baonu „Skała”, opisane do tej pory, mogą stanowić cenny materiał dla historyków badających tamte trudne lata II-ej Wojny Światowej.
Również w tym skromnym wydaniu chcę pokazać działalność Środowiska „Skałowców” na rzecz upamiętniania czynów w okresie powojennym. Na załączonej mapce przedstawiłem teren działania i szlak bojowy oddziałów partyzanckich Krakowskiego Kedywu i Samodzielnego Batalionu Partyzanckiego „Skała”. Natomiast na drugiej i trzeciej mapce ten sam szlak bojowy zaznaczony już krzyżami, pomnikami i tablicami pamiątkowymi świadczącymi o naszej tam bytności.
W niniejszym opracowaniu znajduje się łącznie 37 pozycji które podzieliłem na 6 grup:
W pierwszej grupie umieściłem 4 pomniki nagrobkowe postawione po wojnie na grobach, w których pochowani zostali - po uprzedniej ich ekshumacji - żołnierze Kedywu i Baonu „Skała”.
W drugiej grupie zostało ujętych 7 pomników i obelisków, które zostały postawione na szlaku walk Baonu „Skała”.
W trzeciej grupie znalazły się trzy Krzyże postawione na symbolicznych mogiłach, w których pochowani zostali, zaraz po stoczonych walkach, polegli żołnierze Kedywu i Baonu „Skała”.
W czwartej grupie umieszczonych zostało 14 pamiątkowych tablic, wbudowanych w przeważającej większości w kościołach, ku czci żołnierzy Baonu „Skała”. W grupie tej ujęta jest też tablica, która ma być umieszczona 4 września 1994 r. na skale w Prądniku Korzkiewskim w 50 rocznicę upamiętnienia pobytu na tych terenach Oddziału Partyzanckiego „Bicza” z Krakowskiego Żelbetu i Baonu Partyzanckiego „Skała” AK.
Piąta grupa zawiera 6 pozycji, na które składają się sztandary, odznaki i proporce wykonane po wojnie, za wyjąt-kiem wykonanego w 1942 r. sztandaru O.P. „Błyskawica” i proporca wręczonego II Kompanii - „Błyskawica” - Baonu Part. „Skała” w październiku 1944 r. przez młodzież szkolną z Prądnika Korzkiewskiego.
Szósta grupa informuje o nazwach trzech ulic, jakie zostały nadane ku czci Baonu „Skała” i jego żołnierzy w Krakowie, Wieliczce i Zabierzowie.
Przy opracowywaniu historii pomników i tablic pamiątkowych korzystałem ze sprawozdania sporządzonego przez „Zawałę” - Kazimierza Lorysa z działalności Środowiska w latach powojennego 45-lecia i następnych 3-ch lat oraz książki „Lenarda” - Władysława Dudka - „Pamięci poległych „Skałowców”. Korzystałem też z materiałów zawartych w książkach „Uparci” „Powolnego” - Ryszarda Nuszkiewicza - i „W oddziałach partyzanckich i Baonie „Skała” „Buńki” - Włodzimierza Rozmusa.
Chcę tutaj szczególnie serdecznie podziękować „Zawale” - Kazimierzowi Lorysowi - za uzupełnienie zebranych przeze mnie materiałów oraz przepisanie na maszynie mojego, nie zawsze czytelnego rękopisu.
Serdecznie dziękuję również „Stasi” - Dorocie Franaszek - za okazaną pomoc w zbieraniu potrzebnych danych.
Dziękuję też serdecznie Kol. „Czarnemu” - Jerzemu Bigajowi - za opracowanie szaty graficznej i wykonanie mapek oraz Kol. „Żmiji” - Zbigniewowi Gawlikowi za wykonanie zdjęć fotograficznych.
Specjalne podziękowanie składam Koledze „Sokołowi II" - Adolfowi Gołębiowskiemu z bratniej nam „Skałowcom” 106 DP AK, który pomógł mi opracować historie tablic i pomników znajdujących się na terenie objętym działaniami 106 DP AK, do których powstania osobiście się przyczynił.
Włodzimierz Rozmus „Buńko”