Włodzimierz Rozmus, Pomnik w Staniątkach k/ Niepołomic
Z Pamięci konspiratorów krakowskiego Kedywu AK
Pomnik w Staniątkach k/Niepołomic
(Tekst zamieszczony w „przewodniku” Włodzimierza Rozmusa: Pamięć zakuta w brązie i kamieniu (Wydawnictwo „Skała”. Trzeci obieg partyzancki, Kraków, sierpień 1994)
Pomnik postawiony został przy torze kolejowym pomiędzy stacjami kolejowymi Staniątki - Szarów, dla upamiętnienia za¬machu, jaki został dokonany w tym miejscu w dniu 29.1.1944 r., przez grupę dywersyjną Krakowskiego Kedywu na pociąg wiozący gubernatora Hansa Franka.
Jechał on z Krakowa do Lwowa na centralne uroczystości z okazji 11-ej rocznicy objęcia przez Hitlera urzędu Kanclerza Rzeszy Niemieckiej.
Przed zamachem, jeszcze w połowie stycznia 1944 r. Szef Krakowskiego Kedywu, „Jarema” - dr Stefan Tarnawski, polecił oficerowi dywersji, por. „Powolnemu” - Ryszardowi Nuszkiewiczowi, opracować projekt wysadzenia pociągu na trasie Kra¬ków-Tarnów wraz z ewentualną zasadzką ogniową, którą miał wykonać O.P. „Błyskawica” i formujący się O.P. „Grom”, w su¬mie 25-ciu partyzantów. Na dowódcę akcji wyznaczył z-cę Szefa Kedywu kpt „Wąsacza” - Stanisława Więckowskiego.
Przygotowano też pozorujący odskok dywersantów w kie¬runku Niepołomic przez spuszczenie 2-ch łodzi w porcie na Wiś¬le oraz rozrzucenie dezinfomujących ulotek. Materiał wybucho¬wy przygotował por. „Mars” - Zygmunt Kawecki wraz z „Po¬wolnym”.
Wyznaczono grupę dywersyjną w składzie kpt. „Wąsacz”, por. c.c. „Powolny”, por. c.c. „Spokojny” - Henryk Januszkiewicz, por. „Koral” - Mieczysław Cieślik, ppor. „Mars”, ppor. c.c. „Wróbel” - Władysław Wiśniewski, sierż. „Kruk” - Józef Borkowski, strz. „Zawała” - Kazimierz Lorys i strz. „Zemsta” - Władysław Bajer.
Z uwagi na ciężką grypę jaka zmogła „Wąsacza” dowódz¬two przejął „Powolny”. Wyznaczył na ubezpieczenie od wschodu „Korala”, „Wróbla” i „Zemstę”, a od zachodu „Zawałę” i „Kru¬ka”, który ponadto miał sygnalizować latarką nadejście właści¬wego pociągu. Kiedy to nastąpiło „Mars”, na sygnał „Spokojne¬go” nacisnął zapalarkę. Nastąpił potężny wybuch. Pociąg spadł z torów i zwinął się w harmonijkę. Zniszczeniu uległo 60 m to¬ru i około 120 podkładów.
Gubernator Frank z najbliższymi współpracownikami, m.in. generałem policji, Obergruppenführerem Wilhelmem Koppe, podróżowali w 2-ch salonkach przyczepionych do pociągu urlopowego, tzw. Urlaubzug. W 2-ch wagonach jechała eskorta uzbrojonych po zęby SS-manów, którzy zaraz po wybuchu otwarli huraganowy ogień i oświetlili teren rakietami.
Przed akcją „Powolny” zrezygnował z ostrzelania i obrzucenia pociągu granatami i odesłał oddziały partyzanckie z miejsca akcji. Powodem tego było niedostarczenie przez dowództwo 3-ch karabinów maszynowych i granatów.
Gubernator Frank i Obergruppenführer Wilhelm Koppe wyszli niestety z tego cało. Natomiast 35-ciu ludzi usuwało przez 18 godzin zniszczenia. W tym czasie 61 pociągów opóźniło się od 3-ch do 15 godzin, co dla tej strategicznej linii dofrontowej znaczyło bardzo wiele.
Również gubernator Frank i Obergruppenführer Koppe odczuli na własnej skórze, że zbrodnie jakie popełnili na polskim narodzie nie ujdą im bezkarnie.
Uroczyste odsłonięcie pomnika nastąpiło 15. lutego 1992 w 50-tą rocznicę przemianowania Związku Walki Zbrojnej (ZWZ) na Armię Krajową. Udział wzięły władze Gminy i przedstawiciele Rady Gminnej w Niepołomicach, członkowie Koła ŚZŻAK z Niepołomic i Oddział Wojska 6 Batalionu Desantowo-Szturmowego z Niepołomic. Środowisko Żołnierzy Kedywi Baonu Partyzanckiego „Skała” reprezentowali: mjr „Mars” - Zygmunt Kawecki, „Zawała” - Kazimierz Lorys i „Zemsta” Władysław Bajer, uczestnicy tej akcji.
Pomnik ten, to nieforemna płyta z szarego granitu, osadzona na betonowym postumencie.
Na płycie wyryty jest napis:
W tym miejscu
w dniu 29.1.1944 grupa dywersyjna
ARMII KRAJOWEJ
dokonała zamachu na pociąg wiozący
generalnego gubernatora Hansa Franka
W akcji brali udział
D-ca mjr Stanisław Więckowski „Wąsacz”
por. Mieczysław Cieślik „Koral”
por. Ryszard Nuszkiewicz „Powolny”
ppor. Henryk Januszkiewicz „Spokojny”
ppor. Zygmunt Kawecki „Mars”
ppor. Władysław Wiśniewski „Wróbel”
sierż. Józef Borkowski „Kruk”
strz. Władysław Bajer „Zemsta"
strz. Kazimierz Lorys „Zawała”
RADA MIEJSKA
Niepołomice
1992
Pomnik powstał z inicjatywy żołnierza Kedywu i Baonu „Skała” „Zemsty” - Władysława Bajera i Koła ŚZŻAK z Niepołomic z dużym poparciem burmistrza Niepołomic mgr inż. Stanisława Kracika. Koszty związane z budową pomnika zostały całości pokryte przez Urząd Gminy Niepołomice.