Zygmunt Drzymała, Wspomnienie o profesorze Wiesławie Zapałowiczu
Z Pamięci konspiratorów krakowskiego Kedywu AK
prof. Zygmunt Drzymała
Wspomnienie o profesorze Wiesławie Zapałowiczu
W dniu 8 lipca 2000 r odszedł od nas na zawsze, wybitny uczony i zasłużony pracownik naszej Uczelni, prof. dr hab. inż. Wiesław Zapałowicz. Jako wieloletni współpracownik i przyjaciel Profesora Wiesława Zapałowicza czuję moralny obowiązek przybliżenia Jego sylwetki poprzez przypomnienie fragmentów z bogatego życiorysu Profesora.
Profesor Wiesław Zapałowicz urodził się w Krakowie dnia 2 kwietnia 1922 roku jako syn znanego krakowskiego lekarza, doktora medycyny Władysława Zapałowicza i Bibianny, Aurelii z domu Knoll.
Profesor Wiesław Zapałowicz, po ukończeniu w 1932 roku czteroklasowej Publicznej Szkoły Powszechnej im. św. Barbary, w Krakowie zdał egzamin do drugiej klasy Gimnazjum Matematyczno- Przyrodniczego im. Aleksandra Witkowskiego w Krakowie. Po reorganizacji szkolnictwa, w tym samym gimnazjum ukończył Liceum Matematyczno-Fizyczne, uzyskując w maju 1939 roku świadectwo dojrzałości.
We wrześniu 1932 roku wstąpił do Związku Harcerstwa Polskiego - VI Drużyny im. Romualda Traugutta. Posiadał stopnie harcerskie od Młodzika do Harcerza Orlego. Od września 1936 roku do lipca 1938 roku odbył przeszkolenie II-go stopnia Przysposobienia Wojskowego, zakończone obozem w Starym Sączu. Od września 1938 roku do lipca 1939 roku był drużynowym VI Drużyny w Krakowie. W lipcu 1939 roku został komendantem Obozu Harcerskiego w Barcicach.
Po wybuchu wojny w 1939 roku wstępuje jako ochotnik do Korpusu Ochrony Pogranicza. Gdy 17 września 1939 roku wojska sowieckie wkroczyły do Polski, Jego jednostka walczyła z nimi aż do wyczerpania się amunicji, po czym 25 września 1939 roku wycofała się z granicy.
Do Krakowa powrócił w październiku 1939 roku, przeprawiając się przez granicę sowiecko-niemiecką na Sanie. Od lutego 1940 roku pracował jako robotnik w Odlewni Rzeźb w Brązie L. Dyrka, zaś później w Warsztacie Mechanicznym M. Biedermana.
Na wiosnę 1940 roku włączył się do tajnej działalności Związku Harcerstwa Polskiego, który później przyjął kryptonim Szare Szeregi. Działał w grupie starszych harcerzy byłej VI-tej drużyny. Jesienią 1940 roku wraz z organizowanymi tajnymi jednostkami harcerskimi przeszedł do Związku Walki Zbrojnej, gdzie w październiku 1940 roku rozpoczął przeszkolenie wojskowe w Szkole Podchorążych. Zajęcia szkoleniowe odbywały się w Jego mieszkaniu przy Małym Rynku 5. Szkołę tę ukończył w roku 1941 z I lokatą, uzyskując stopień kaprala podchorążego.
We wrześniu 1941 roku wstąpił do Państwowej Szkoły Górniczo-Hutniczo-Mierniczej (faktycznie była to tajna Akademia Górnicza), którą ukończył w czerwcu 1943 roku uzyskując dyplom Technika Hutniczego
Od jesieni 1942 roku Wiesław Zapałowicz prowadził wykłady z zakresu uzbrojenia w Szkole Podchorążych I Odcinka AK Wiosną 1943 roku, w czasie jednej z akcji bojowych znalazł się w pułapce. Ratował się ucieczką podczas której musiał skoczyć z I piętra. Efektem tego skoku było uszkodzenie kręgosłupa, które później stało się przyczyną inwalidztwa.
Od lipca 1943 roku pracował w Państwowym Technicznym Zakładzie Badawczym (Staatliche Technische Prüfanstalt), a od grudnia tego roku do czasu przejścia do oddziału partyzanckiego, pracował w Krakowskiej Hucie Szkła P.M.S. w Krakowie przy ul. Lipowej 3.
W pracy konspiracyjnej podczas okupacji niemieckiej, prócz szkolenia, małego sabotażu i akcji bojowych, brał również udział w działalności informacyjnej. W pierwszym okresie był współredaktorem czasopisma "Z trudu naszego i znoju", wydawanego przez okres około 5 miesięcy, w którym obok informacji źródłowych, zamieszczano informacje z okupowanej Polski i Krakowa
Jesienią 1943 roku między innymi z inicjatywy Wiesława Zapałowicza (pseudonim Miś), powstało czasopismo satyryczne "Na ucho". W kwietniu 1944 r. nastąpiła "wielka wsypa" zespołu redakcyjnego.
Poszukiwany przez gestapo, został w maju 1944 roku przerzucony do oddziału partyzanckiego "Skok" należącego do grupy czterech oddziałów (Grom, Skok, Huragan, Błyskawica) krakowskiego KEDYW-u. Oddział przeprowadził wiele akcji, między innymi ochraniał zrzutowisko samolotów angielskich, przeprowadzał rekwizycje niemieckich gospodarstw, zdobył pocztę w Opatowcu, brał udział w odbiciu więźniów koło Bejsców.
W czerwcu 1944 roku z ww. oddziałów powstał Samodzielny Batalion Partyzancki "Skała", w którym Wiesław Zapałowicz dowodził drużyną przyboczną dowódcy. W akcji pod Sadkami (koło Książa Wielkiego) w lipcu 1944 roku osłaniał z drużyną wyjście batalionu z okrążenia. Podobnie po akcji pod Złotym Potokiem, na początku września 1944 roku Jego drużyna samodzielnie przebijała się z okrążenia i dopiero w październiku 1944 roku w okolicy Proszowic dołączyła do reszty oddziału.
W listopadzie 1944 roku Jego Batalion otrzymał zadanie dywersji na tyłach frontu, który wówczas ustabilizował się na linii Wisły. Był wtedy zastępcą dowódcy plutonu w stopniu plutonowego podchorążego.
Gdy w 1945 roku ruszyła ofensywa styczniowa, plutony Batalionu atakowały kilkakrotnie wycofujące się oddziały niemieckie. W dniu 20 stycznia 1945 roku w rejonie Proszowic nastąpiło spotkanie z wojskami radzieckimi. Po złożeniu broni zakończony został okres działań partyzanckich i demobilizacja Batalionu.
Ujawnił się 30 października 1945 roku wraz z całym Batalionem w Komisji Likwidacji do Spraw Armii Krajowej i przedstawił dokumenty awansu na stopień podporucznika oraz odznaczeń Krzyżem Walecznych i Brązowym Krzyżem Zasługi z Mieczami. W roku 1990 otrzymał awans na stopień porucznika rezerwy.
Po zakończeniu wojny Wiesław Zapałowicz powrócił do Krakowa. 25 stycznia 1945 roku i podjął pracę w Krakowskiej Hucie Szkła, a po wznowieniu działalności przez Akademię Górniczą w marcu 1945 roku wstąpił na jej Wydział Hutniczy, gdzie w czerwcu tegoż roku objął stanowisko asystenta wolontariusza.
W październiku 1946 roku otrzymał stanowisko młodszego asystenta w Katedrze Mechaniki Teoretycznej i Wytrzymałości Materiałów. Tutaj kształcił się dalej pod kierunkiem znanych uczonych tej miary jak profesorowie: Maksymilian Huber, Stefan Ziemba i Wacław Olszak.
Dyplom magistra inżyniera uzyskał w lipcu 1948 roku na podstawie pracy pt. "Zastosowanie nomografii w praktyce odlewniczej".
W roku 1949 rozpoczął dodatkowe studia na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Jagiellońskiego, które jednak po 2 latach zmuszony był przerwać.
W 1949 roku został awansowany na starszego asystenta, a w kwietniu 1950 roku został adiunktem w Katedrze Maszyn Hutniczych, gdzie pod kierunkiem prof. Stanisława Zygmuntowicza zajmował się doskonaleniem metod konstruowania maszyn ciężkich w oparciu o najnowsze osiągnięcia mechaniki i teorii sprężystości.
Stopień kandydata nauk technicznych uzyskał w listopadzie 1958 roku na podstawie pracy pt. "Skręcanie prętów pryzmatycznych o przekroju w kształcie wielokąta foremnego"
W listopadzie 1961 roku habilituje się na podstawie rozprawy pt. "Termostatyczna analogia skręcania". Umożliwiło Mu to przejście w roku 1962 na etat docenta i objęcie kierownictwa Zakładu Automatyzacji Urządzeń Hutniczych, przemianowanego w roku 1969 na Zakład Automatyki.
Od 1969 roku przez okres 14 lat pełnił funkcję Zastępcy. Dyrektora ds. Nauki w Instytucie Maszyn Hutniczych i Automatyki AGH. Dopiero ciężka choroba sprawiła, że w roku 1983 zrezygnował z tej funkcji.
W czerwcu1970 roku uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego. Przez cały okres pracy w Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie dbał o wychowanie młodej kadry naukowej. Pod Jego kierunkiem 19 osób obroniło prace doktorskie, spośród których cztery uzyskały stopień naukowy doktora habilitowanego, a trzy osoby tytuł naukowy profesora.
Zainteresowania naukowe Profesora W. Zapałowicza koncentrowały się na problemach automatyki oraz automatyzacji procesów i urządzeń. Z tego zakresu opublikował ponad 100 cennych prac naukowych.
Równocześnie z pracą w AGH w latach 1949-1957 pracował w przemyśle metalowym w Centralnym Zarządzie Przemysłu Wyrobów Blaszanych (późniejszym Zjednoczeniu Wyrobów Metalowych), najpierw jako główny technolog, a później jako kierownik Działu Techniki.
W latach 1958-1960 pracował w Biurze Projektów Hutnictwa "Biprostal", gdzie brał udział między innymi w opracowywanych projektach rozbudowy ówczesnej Huty im. W. Lenina (obecnie im. T. Sendzimira), zdobywając dalsze doświadczenia w projektowaniu zautomatyzowanych urządzeń hutniczych. Po roku 1960 współpracował nadal z przemysłem, kierując wieloma zleconymi pracami naukowo-badawczymi wykonywanymi w Instytucie Maszyn Hutniczych i Automatyki AGH.
Od 1958 roku pełnił funkcję doradcy naukowego i konsultanta w szeregu instytucjach i zakładach przemysłu hutniczego. W latach 1961-1969 był konsultantem naukowym Huty "Warszawa" w dziedzinie mechanizacji i automatyzacji wydziałów przeróbki plastycznej, zaś w latach 1970-1983 w Biurze Projektów Przemysłu Metali Nieżelaznych "Bipromet".
Profesor W. Zapałowicz uzyskał wiele odznaczeń zarówno wojskowych, jak i cywilnych, będących wyrazem uznania dla Jego postawy moralnej, patriotycznego zaangażowania i osiągnięć:
- Odznaczenia wojskowe i organizacyjne:
- Krzyż Walecznych (dwukrotnie) 1944
- Brązowy Krzyż Zasługi z Mieczami, 1945
- Krzyż Partyzancki, 1961
- Medal Zwycięstwa i Wolności 1945 r, 1976
- Krzyż Armii Krajowej, 1977
- Medalion za Służbę w Krakowskich Szarych Szeregach, 1987
- Odznaka VI Krakowskiej Drużyny Harcerskiej
- w 75-tą rocznicę (1911-86), 1987
- Odznaczenia państwowe:
- Srebrny Krzyż Zasługi
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, 1969
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, 1979
- Odznaczenia resortowe:
- Medal Komisji Edukacji Narodowej, 1987
- Odznaczenia uczelniane:
- Medal 50-lecia AGH, 1969
- Honorowa Odznaka za Zasługi dla Wydziału Maszyn Górniczych i Hutniczych AGH, 1977
- Medal Honorowy z okazji Jubileuszu XXV-lecia Wydziału Maszyn Górniczych i Hutniczych AGH,1987
- Medal 70-lecia AGH, 1989
- Odznaczenia regionalne:
- Złota odznaka za Pracę Społeczną dla Miasta Krakowa, 1975
- Złota Odznaka Zasłużonego w Rozwoju Województwa Katowickiego,1981
- Złota Odznaka za Zasługi dla Ziemi Krakowskiej, 1985.
Znając Profesora Wiesława Zapałowicza i współpracując z Nim od ponad 40-tu lat pragnę na zakończenia krótkiej z konieczności charakterystyki Jego drogi życiowej, podkreślić niektóre Jego cechy osobiste.
Profesor Wiesław Zapałowicz był człowiekiem niezwykłej pracowitości i skromności, o szerokich horyzontach myślowych oraz bogatej i wszechstronnej wiedzy. Z pozoru szorstki i niedostępny znajdował zawsze czas dla młodych ludzi na konsultacje. Był człowiekiem wymagającym zarówno w stosunku do siebie, jak do innych. Do rozmowy z Nim trzeba było być dobrze przygotowanym. Nie znosił ignorantów. Z konsultacji i rad Profesora trzeba było umieć korzystać. Przedstawiał On problem zawsze szeroko i należało wybrać to, co było najistotniejsze dla własnej pracy naukowej.
Ja osobiście jestem Mu bardzo wdzięczny za możliwość korzystania z konsultacji i rad merytorycznych, począwszy od pracy magisterskiej, doktorskiej i habilitacyjnej, a skończywszy na serdecznych radach szczególnie podczas sprawowania przeze mnie funkcji Dyrektora Instytutu Maszyn Hutniczych i Automatyki oraz kierowniczych funkcji akademickich na Wydziale i Uczelni.
W zmarłym Profesorze nasza Uczelnia straciła wybitnego pracownika nauki, wychowawcę wielu pokoleń inżynierów i nauczycieli akademickich, a my oddanego kolegę i przyjaciela.